Carmina Burana
Thính giả có thể không hiểu cặn kẽ những câu thơ ca tụng các thú vui trần tục (rượu vang, phụ nữ và tình yêu) trong đời sống của một giáo xứ thời Trung Cổ được thể hiện bằng tiếng Latin, tiếng Đức cổ và tiếng Pháp cổ trong cantata Carmina Burana. Nhưng đây không phải là một tác phẩm quá khó nghe. Là một tác phẩm thời hiện đại nhưng bản cantata này rất đơn giản về hòa âm, không như rất nhiều tác phẩm âm nhạc cổ điển sáng tác trong thời kỳ này. Tiết tấu dồn dập và bản năng âm nhạc cơ bản luôn cho phép thính giả hưởng ứng tác phẩm ngay lập tức. Bởi vậy cantata Carmina Burana đã và sẽ tiếp tục là một lựa chọn sáng giá cho những buổi hòa nhạc lớn dành cho đại chúng.
 Carl Orff (1895-1982) là nhà soạn nhạc, chỉ huy và giáo viên chủ yếu được biết đến với những đóng góp cho giáo dục âm nhạc. Ông đã phát triển một hệ thống giảng dạy âm nhạc cho trẻ em thông qua các bài tập nhóm và việc sử dụng các nhạc cụ gõ để giúp phát triển cảm giác nhịp điệu. Orff cũng viết tác phẩm hợp xướng kịch và nhạc kịch. Tác phẩm nổi tiếng của ông là cantata “Carmina Burana” (1937). |
1. Ôi số phận
Ôi số phận,
Như mặt trăng thay đổi,
Lúc nhô lên
Sáng rực giữa trời cao.
Lúc lặn xuống,
Để chìm trong bóng tối.
Đời đắng cay luôn làm ta
buồn đau.
Rồi mơn trớn,
Bằng đủ điều cám dỗ.
Đời cay đắng làm tan
Như tuyết tan.
Cả quyền uy, cả đói nghèo,
đau khổ.
Đắng cay,
Số phận thật đắng cay.
Cả đời người cũng thế.
Như bánh xe không ngừng
quay,
Làm con người khổ đau,
Với bao điều tồi tệ.
Trong bóng tối,
Lặng lẽ, âm thầm,
Số phận chống lại ta
Bằng những đòn tráo trở.
Mà ta thì tay không.
Ta khó lòng chống đỡ.
Thần May Mắn
Và Sức Mạnh, than ôi,
Nay ta chẳng còn gì
Ngoài Tình Yêu
Và Thất Bại.
Vậy thì hãy đàn lên,
Hãy đàn lên.
Không chậm trễ.
Vì Số Phận
Nay làm ta yếu hèn,
Vậy thì hãy cùng ta nhỏ lệ.
2. Ta khóc những vết thương do Số Phận gây nên
Những vết thương nhức nhối,
Ta khóc, lệ ướt nhòa.
Số Phận đã lấy hết
Những gì từng cho ta.
Phải chăng, như vẫn nói,
Ai thường được bôi dầu,
Sẽ nhanh chóng rụng tóc
Và thành người trọc đầu?
Ta đã từng vui sướng
Được Số Phận mỉm cười.
Từng đeo vòng nguyệt quế,
Từng hạnh phúc nhất đời.
Thế mà rồi nhanh chóng
Bị đuổi khỏi Thiên Đường,
Bị tước bỏ hạnh phúc,
Thành một kẻ đáng
Thương.
Bánh xe của Số Phận
Chống lại ta đê hèn.
Thay vào đó, người khác
Được Số Phận nâng lên.
Ông vua đầy quyền lực,
Trong vinh quang chói lòa,
Không biết đang rình rập
Nữ hoàng Hecuba.
I. MÙA XUÂN
3. Khuôn mặt rạng rỡ của Mùa Xuân
Kia, Mùa Xuân đã đến,
Làm rạng rỡ cuộc đời.
Mùa Đông bị đánh bại,
Đang tháo chạy khắp nơi.
Trong bộ áo lộng lẫy,
Cây cỏ ngát màu xanh.
Chim rừng hót, ca ngợi
Một mùa xuân tốt lành.
Lấp ló sau tán lá,
Thần Phoebus mỉm cười.
Quần áo thần sặc sỡ
Hàng nghìn đóa hoa tươi.
Hơi thở của Thần Gió
Thoảng mùi hương trời
chiều.
Hai thần như đang cố
Tranh giải thưởng Tình Yêu.
Say sưa trong tiếng hát,
Thần Philomena
Mỉm cười cùng hoa nở
Và bãi cỏ xa xa.
Đàn chim đang vỗ cánh,
Bay lên từ khu rừng.
Dàn đồng ca trinh nữ
Thật vui, thật tưng bừng.
4. Vạn vật thành tốt đẹp
Dưới mặt trời lộng lẫy,
Tinh khiết và hiền từ,
Vạn vật thành tốt đẹp.
Cái đẹp của Tháng Tư.
Trái tim người bất chợt
Trẻ trung và vui tươi,
Chỉ nghĩ điều tốt đẹp,
Yêu đời và yêu người.
Cả thiên nhiên hăm hở
Lột xác cùng Mùa Xuân.
Mùa Xuân làm ta tỉnh
Và sống lại dần dần.
Mùa Xuân đang khích lệ
Chúng ta đi đúng đường,
Trung thực và chung thủy
Với người ta yêu thương.
Hãy yêu anh say đắm.
Anh cũng yêu chân thành,
Bằng trái tim, khối óc,
Anh giữ em trong anh.
Dù xa nhau đến mấy,
Anh luôn ở bên em.
Ai biết yêu như vậy,
Lòng sẽ không yếu mềm.
5. Hãy chào đón Mùa Xuân
Hãy chào đón Mùa Xuân
Từ lâu ta mong đợi.
Cùng hoa và Niềm Vui,
Kìa, Mùa Xuân đã tới.
Mặt trời đang chiếu sáng.
Hoa nở rộ trên đồng.
Xua tan cái lạnh lẽo
Và cái buồn Mùa Đông.
Rồi Mùa Hè kế tiếp.
Rồi sương mù ủ ê,
Và tuyết băng biến mất
Dưới mặt trời Mùa Hè.
Chỉ những người bất hạnh,
Không biết sống, vui cười,
Mới không thấy Hè đến
Mang Niềm Vui cho đời.
Chỉ những người biết phấn đấu
Để có được Tình Yêu,
Mới thấy hết cái đẹp
Dìu dịu áng mây chiều.
Thần Venus đang gọi,
Ta hãy đi theo nàng.
Hãy yêu như Paris,
Vui, kiêu hãnh như chàng.
Trên bãi cỏ.
6. Múa
7. Khu rừng Cao Quý
Cả Khu Rừng Cao Quý
Ngập trong lá và hoa.
Ôi, người tôi yêu dấu
Đã cưỡi ngựa đi xa.
Chàng đi, không trở lại,
Ai là người yêu tôi?
Cả khu rừng đầy hoa.
Người yêu tôi đi xa.
Tôi yêu chàng, chờ đợi,
Cả khu rừng đầy hoa.
Chàng đi, không trở lại.
Ai là người yêu tôi?
8. Người bán hàng, hãy bán cho tôi những hộp phấn nhiều màu!
Hãy cho tôi những hộp phần nhiều màu.
Để tôi tô má hồng tôi thêm đỏ.
Để các chàng trai đang ngồi trên bãi cỏ.
Muốn hay không, cũng sẽ yêu tôi.
Hỡi các chàng trai,
Lẽ nào tôi không xinh đẹp?
Hãy yêu, các chàng trai đứng đắn,
Yêu những cô gái thủy chung, hiền lành.
Tình yêu sẽ chắp cánh
Cho tâm hồn và đôi chân các anh!
Hãy nhìn tôi,
Hỡi các chàng trai,
Lẽ nào tôi không xinh đẹp?
Chào Thế Giới, một Thế Giới hài hòa.
Một Thế Giới đầy niềm vui rực rỡ.
Với những gì ta nhận được từ ngươi.
Ta mãi là con nợ.
Hãy nhìn tôi,
Hỡi các chàng trai.
Lẽ nào tôi không xinh đẹp?
9. Những người đang múa hát
Những người đang múa hát
Là con gái đồng trinh.
Suốt mùa hè, không lẽ
Vẫn múa hát một mình?
Ôi anh yêu, anh hãy đến với em
Ôi anh yêu, anh hãy đến cùng em.
Đã quá lâu, em chờ đợi.
Lâu, quá lâu em chờ đợi.
Ôi anh yêu, anh hãy đến cùng em!
Với nụ hôn như hoa hồng rực đỏ,
Anh hãy đến cùng em.
Anh hãy đến cùng em,
Với nụ hôn như hoa hồng rực đỏ.
Những người đang múa hát
Những người đang múa hát
Là con gái đồng trinh.
Suốt mùa hè, không lẽ
Vẫn múa hát một mình?
10. Nếu Thế Giới này là của tôi
Nếu thế giới này là của tôi,
Từ song Rhine tới biển xanh,
Tôi sẽ vượt qua nó,
Nếu tôi đủ quyền sai khiến Nữ Hoàng Anh.
II. TRONG TAVERN
11. Sâu trong lòng đâu đó
Sâu trong lòng đâu đó,
Cơn giận đang sục sôi
Hận thù và cay đắng,
Tôi nói chuyện với tôi.
Tôi được làm từ đất,
Lớn lên từ bụi đời,
Bây giờ như chiếc lá
Bị gió cuốn, chơi vơi.
Trong khi những người khác
Khôn ngoan và thông minh
Tìm núi đá thích hợp
Xây ngôi nhà cho mình,
Tôi, thằng ngốc tội nghiệp,
Như dòng sông bất kham,
Không bao giờ lặp lại
Đường đi và việc làm.
Như con tàu không lái,
Tôi lang thang khắp nơi,
Như con chim vô định,
Một mình bay giữa trời.
Không xích nào có thể
Ngăn tôi đi đó đây
Tôi đến với bè bạn
Cùng cảnh ở đời này.
Trái tim buồn nặng trĩu
Luôn đè nặng trong lòng.
Làm tôi thích cáu giận,
Rồi ăn nói lông bông.
Tiếng gọi của Venus
Luôn quyến rũ, ngọt ngào.
Tiếc là Nàng không đến
Với trái tim buồn đau.
Tôi đi trên đường lớn
Như trẻ trung một thời,
Quên điều ngay, lẽ phải,
Nhiễm thói xấu cuộc đời.
Không xót thương sức khỏe,
Trác táng để quên buồn,
Chỉ lo chiều thân xác,
Để chết dần tâm hồn.
12. Từng một thời hạnh phúc,
Tôi như con thiên nga
Từng một thời hạnh phúc,
Tôi như con thiên nga
Giữa hồ xanh bao la.
Thế mà nay, khốn khổ,
Tôi là con quạ đen,
Bị người ta quay lên.
Bị xâu trên xiên sắt,
Rồi quay, quay, chín dần.
Tôi trở thành thức ăn.
Thế đấy, thật khốn khổ.
Tôi thành con quạ đen,
Bị người ta quay lên.
Tôi được đưa lên đĩa,
Không bao giờ còn bay.
Rồi bị xé bằng tay.
Bởi vì, thật khốn khổ,
Tôi thành con quạ đen,
Bị người ta quay lên.
13. Tôi là cha trưởng tu viện
Tôi là cha trưởng tu viện Cucany,
Tôi thích uống rượu cùng bạn bè ở đấy.
Decius là dòng tu của tôi,
vì vậy
Ai gặp tôi trong quán rượu,
tất nhiên,
Đến cuối buổi phải gán áo thay tiền.
Rồi họ kêu:
“Wafna! Wafna!
Ôi cậu đã làm gì? Thật khổ!
Ta để mất niềm vui cuộc đời mình
Thế đó!”
14. Một khi vào Quán Rượu
Một khi vào quán rượu,
Ta đánh bạc, chơi bài,
Không nghĩ tới cái chết,
Không quan tâm đến ai.
Đánh bạc trong quán rượu,
Có tiền, ta uống say.
Người nào chưa tới đấy,
Hãy nghe tôi nói đây:
Trong quán, người đánh bạc,
Người cứ uống, bất cần.
Có người mất quần áo,
Có người được áo quần.
Được áo rồi mất áo.
Có tiền rồi trắng tay.
Không người nào sợ chết,
Uống, rồi chờ vận may.
Khi đồng xu được ném,
Phóng đãng và phớt đời,
Họ uống, cốc tiếp cốc,
Từ một cho đến mười.
Uống vì người tù tội,
Vì người chưa bị tù,
Vì tín đồ Thiên Chúa,
Vì người khôn, người ngu.
Vì anh trai bất hảo,
Vì em gái đi hoang,
Vì những người hối lỗi
Vì vua, vì Giáo hoàng.
Vì những người đi biển,
Vì những người đi cày…
Không người nào không uống,
Luôn miệng và luôn tay.
Ông chủ và đầy tớ,
Đàn bà và đàn ông,
Binh lính và cha cố,
Không ai chịu ngồi không.
Cả da đen, da trắng,
Cả thằng ngốc, người khôn,
Thằng hư, người tử tế,
Cả bà mẹ, đứa con.
Cả già và cả trẻ,
Cả người nghèo, người giàu,
Cả trợ tế, giám mục,
Cứ uống như thi nhau.
Cả người quen, người lạ,
Không và có đức tin…
Uống một, hai, ba cốc,
Rồi một trăm, một nghìn.
Mà uống nhiều như thế
Tất nhiên không đủ tiền,
Không sao, cứ vui vẻ
Uống nữa, uống triền miên.
Ta sẽ luôn rỗng túi,
Nhiều người chỉ trích ta.
Kệ chúng, đồ chết tiệt,
Đạo đức giả, xấu xa.
III. LÂU ĐÀI TÌNH YÊU
15. Tình yêu bay khắp nơi
Tình yêu bay khắp nơi.
Muốn, là ta bắt được.
Các cô gái chàng trai
Tìm nhau rồi hẹn ước.
Không tìm được người yêu,
Cô gái buồn, vì thế,
Sâu trong trái tim mình,
Cô luôn thầm nhỏ lệ.
16. Cả Thế Giới chống tôi
Cả Thế Giới chống tôi,
Hết ngày rồi đêm.
Tiếng cô gái hát
Làm tôi buồn thêm
Tôi càng nghĩ, càng sợ,
Thở dài suốt đêm.
Mời các bạn cứ việc
Thỏa lòng vui cười.
Tôi đang buồn, buồn lắm.
Xin hãy thương tôi.
Cho tôi lời khuyên nhé,
Và đừng quên tôi.
Khuôn mặt em khả ái
Làm anh khóc suốt đêm.
Băng giá trái tim em,
Nhưng anh sẽ sống lại,
Chỉ cần
Được em hôn một lần
17. Nhìn kìa, một cô gái
Nhìn kìa, một cô gái
Mặc áo thật xinh.
Ai chạm vào chủ nó,
Chiếc áo sẽ rùng mình.
Nhìn kìa…
Nhìn kìa, một cô gái
Tươi rói như bông hồng.
Miệng như bông hoa đỏ,
Mà rực rỡ vầng đông.
Nhìn kìa…
18. Trái tim anh
Trái tim anh
Vì thương nhớ từ lâu,
Vì em xinh
Mà anh phải buồn đau.
Manda liet,
Manda liet,
Ôi em yêu,
Em ở đâu?
Anh cầu xin Chúa giúp
Thực hiện ước mơ mình,
Để một ngày nào đó
Em sẽ là của anh.
Ôi em yêu,
Em ở đâu?
19. Khi chàng trai, cô gái
Khi chàng trai, cô gái
Thực lòng yêu thương nhau,
Họ trở thành hạnh phúc
Bền vững và dài lâu.
Họ sẽ quên, quên hết
Mọi đức hạnh đời thường.
Đôi môi và tay họ
Thấm đẫm tình yêu thương.
20. Đến, hãy đến cầu nguyện
Đến, hãy đến cầu nguyện.
Đến cứu anh, hãy đến.
Hyrca, hyraca, nazaza,
Trillirivoros…
Khuôn mặt em xinh đẹp.
Xinh đẹp cả cái nhìn,
Xinh đẹp từng nọn tóc…
Xinh đẹp đến khó tin!
Da em trắng hơn tuyết,
Môi đỏ hơn hoa hồng.
Trên đời, em đẹp nhất
Anh yêu em, biết không?
21. Ở chừng mực có thể
Ở chừng mực có thể
Khi do dự và buồn
Tôi luôn cân nhắc kỹ
Cả thể xác, tâm hồn,
Tôi cúi đầu cam chịu
Số phận buồn của mình.
Dẫu sao nó vẫn đẹp,
Cái đẹp khi thất tình.
22. Mùa này thật đẹp
Các cô gái,
Thật đẹp mùa này.
Các chàng trai,
Nào hãy lại đây.
Ôi, ôi, tôi
Như bông hoa nở,
Tràn đầy tình yêu.
Một tình yêu mới mẻ.
Tôi đang tan
Như khói giữa trời chiều.
Nàng làm tôi hạnh phúc
Bằng lời hứa, lời thề.
Nhưng nếu nàng từ chối,
Tôi sẽ buồn, ủ ê.
Ôi, ôi, tôi
Như bông hoa nở,
Tràn đầy tình yêu.
Một tình yêu mới mẻ.
Tôi đang tan
Như khói giữa trời chiều.
Mùa đông,
Chúng ta lười, buồn tẻ.
Mùa xuân,
Chúng ta cười, vui vẻ.
Ôi, ôi, tôi
Như bông hoa nở,
Tràn đầy tình yêu.
Một tình yêu mới mẻ.
Tôi đang tan
Như khói giữa trời chiều.
Sự trong trắng
Cười diễu tôi hàng ngày.
Sự vô tội, thơ ngây
Níu tôi ở lại.
Ôi, ôi, tôi
Như bông hoa nở,
Tràn đầy tình yêu.
Một tình yêu mới mẻ.
Tôi đang tan
Như khói giữa trời chiều.
Cùng niềm vui, em yêu,
Hãy lại đây.
Anh đang chết vì em.
Hãy lại đây.
Ôi, ôi, tôi
Như bông hoa nở
Tràn đầy tình yêu.
Một tình yêu mới mẻ
Tôi đang tan
Như khói giữa trời chiều.
23. Này chàng trai yêu quý, hiền lành
Này chàng trai yêu quý, hiền lành
Em trao hết cho anh.
Blanziflor và Helena
24. Xin chào
Xin chào, những con người đẹp nhất
Những hạt ngọc đẹp nhất,
Xin chào, những cô gái đồng trinh
Trắng trong và diễm tình.
Xin chào, vầng thái dương chói lọi
Xin chào, những bông hồng tươi rói.
Xin chào nữ thần Venus của chúng ta.
Blanziflor và Helena
Số Phận, Nữ hoàng của Thế giới.
25. Ôi Số Phận
Ôi Số Phận,
Như mặt trăng thay đổi,
Lúc nhô lên
Sáng rực giữa trời sao
Lúc lặn xuống,
Để chìm trong bóng tối.
Đời cay đắng luôn làm ta buồn đau.
Rồi mơn trớn,
Bằng đủ điều cám dỗ.
Đời cay đắng làm tan
Như tuyết tan.
Cả quyền uy, cả đói nghèo, đau khổ.
Đắng cay,
Số Phận thật đắng cay.
Cả đời người cũng thế
Như bánh xe không ngừng quay,
Làm con người khổ đau,
Với bao điều tồi tệ.
Trong bóng tối,
Lặng lẽ, âm thầm,
Số Phận chống lại ta
Bằng những đòn tráo trở.
Mà ta thì tay không,
Ta khó lòng chống đỡ.
Thần May Mắn
Và Sức Mạnh, than ôi,
Bỏ ta đi mãi mãi.
Nay ta chẳng còn gì
Ngoài Tình Yêu
Và Thất Bại.
Vậy thì hãy đàn lên,
Hãy đàn lên,
Không chậm trễ.
Vì Số Phận
Nay làm ta yếu hèn,
Vậy thì hãy cùng ta nhỏ lệ.
(Thái Bá Tân dịch)
Nội dung khác
Tại sao con người cần phải học?
15/09/2016Nguyễn Hữu ĐổngTìm kiếm danh phận
22/07/2011Nguyễn Văn Trọng7 phát hiện bất ngờ sau khi đọc nguyên tác "Hành trình về phương Đông"
03/08/2023Thái Đức PhươngNói với các doanh nhân: "Đỉnh của bạn đâu" để có được...
03/08/2023Nguyễn Tất ThịnhThiên thần” vỗ về những đêm dài thao thức.
03/08/2023Tiểu Mai"Đỉnh Ngu" từ Hiệu ứng Dunning & Kruger
05/06/2022Ngọc HiếuHoài cổ là đi tìm vẻ đẹp trót bỏ quên
08/06/2019Linh HanyiTản mạn nghịch lý và tại sao???
29/12/2007Linh LinhToàn cầu hoá và chuyện thịnh suy của môn văn học
31/01/2006Ngô Tự LậpSống chậm giữa đời nhanh
02/07/2010Lê Thiếu NhơnTương lai trong lòng quá khứ
06/02/2009Nguyễn Quân"Tôi viết sách vì trăn trở với tương lai đất nước"
23/11/2013Anh Vũ