ChúngTa.com

Nước ta đang tiến hành cải cách giáo dục mà khâu then chốt là biên soạn lại toàn bộ hệ thống sách giáo khoa (SGK). Chất lượng SGK sẽ quyết định chất lượng giáo dục. Vì vậy không cần nói ai cũng biết việc biên soạn SGK quan trọng tới nhường nào.

Chúng ta mới hoàn thành được SGK lớp 1 và lớp 6. Mới đưa vào dạy thử nghiệm nhiều người đã kêu lên, đã chỉ ra những sai sót trong 2 bộ sách. Tại kỳ họp Quốc hội, Thủ tướng Phan Văn Khải đã phát biểu :”Nếu sai, kiên quyết sửa chữa dù phải tốn kém !”. Cũng tại diễn đàn này, Bộ trưởng Bộ GD-ĐT đã chính thức công nhận sai. Thật là buồn và đáng lo lắng! Tại sao Bộ GD-ĐT tập trung nhiều giáo sư, tiến sĩ như vậy lại để sai sót trong việc biên tập SGK lớp 1?

Nếu chúng ta nghi ngờ trình độ của những người biên soạn thì thật là buồn cười. Nhưng trong cách làm có cái gì đó không ổn. Xem ra chúng ta vẫn làm theo bài bản cũ: Bộ GD-ĐT thành lập hội đồng hay uỷ ban soạn thảo SGK. Thế là uỷ ban này làm từ A-Z, từ việc định khung chương trình, cơ cấu nội dung đến việc thẩm định, đánh giá chất lượng, nghiệm thu...

Như vậy, việc soạn thảo SGK vẫn là đặc quyền của một số người trong bộ, trong ngành hoặc gần gũi đâu đó. Hơn nữa cách làm lại khép kín và luẩn quẩn: vẫn những con người đó viết sách rồi vẫn những người đó đánh giá, thẩm định. Khi bị chỉ ra sai sót thì họ kêu lên nào là kinh phí ít, nào là thời gian eo hẹp... Tại sao chúng ta không làm khác đi như tổ chức thi viết SGK trên phạm vi toàn quốc chẳng hạn?
Chúng ta đang sống trong một giai đoạn mà việc thi để lựa chọn người hay, người tốt; cái hay, cái tốt đang rất thịnh hành, từ “Nhà nông đua tài” tới “Đường lên đỉnh Olympia”... Vậy tại sao không thi viết SGK.

Việc tổ chức thi viết SGK có nhiều cái lợi. Thứ nhất, nó phá vỡ thế độc quyền của một số người từ xưa đến nay tự nghĩ chỉ có mình là làm được việc này. Thứ hai, nó tạo điều kiện để tất cả những người có khả năng, có tâm huyết tham gia. Thứ ba, nó dân chủ, công khai và cái quan trọng là có nhiều phương án để so sánh, lựa chọn.

Chắc sẽ còn nhiều người băn khoan cho rằng việc nghiêm túc như thế này thì không thể tổ chức thi được. Xin thưa, có những việc nghiêm túc và thiêng liêng không kém, người ta vẫn tổ chức thi và đạt được kết quả mỹ mãn. Hơn nữa, việc thi viết SGK không mới, nhiều nước đã làm hàng thế kỷ nay, trong đó có nước Nga – nơi mà nhiều cán bộ khoa học haàn đầu của chúng ta đã từng tu nghiệp.
Nếu chọn phương án thi viết SGK, chúng ta vẫn cần uỷ ban hay hội đồng do Bộ GD-ĐT hay Chính phủ thành lập. Nhưng chức năng và công việc của tổ chức này khác về cơ bản so với tổ chức đang điều hành việc biên soạn SGK hiện nay. Thay vì phải làm từ A-Z, nay tổ chức này chỉ việc công bố thể lệ cuộc thi, nhận bài thi và ung dung chấm, bình xét, đánh giá và lựa chọn. Đừng sợ các bài thi (những bộ SGK hoàn chỉnh) sẽ không đáp ứng được yêu cầu về dung lượng tri thức, về mối liên hệ của chúng với nhau, về mục đích tổng thể... Những người tham gia cuộc thi sẽ là những nhà khoa học, nhà giáo có tri thức và kinh nghiệm; là những tập thể và cá nhân có tâm huyết, có cái nhìn bao quát, khách quan. Vả lại chúng ta không thi viết SGK, trên nền đất trống mà chúng ta sẽ dựa vào những bộ SGK nhiều thế hệ học trò đã học. Những người dự thi đương nhiên là biết những cái hay, cái dở của SGK cũ, họ cũng biết cái gì là cần loại bỏ, cái gì cần củng cố, phát huy, những cái mới nào cần đưa vào...

Để cuộc thi đạt kết quả tốt, ban tổ chức có thể đưa ra những yêu cầu về nội dung cho từng bộ sách, lưu ý những người dự thi về tính bắc cầu, tính chuyển tiếp từ lớp nọ lên lớp kia, sự móc nối giữa môn học nọ với môn học kia. Việc quan trọng nhất là tổ chức chấm thi cho khách quan và công bằng, lựa chọn được những bài thi xuất sắc nhất.

Những bài thi được giải nhất, dù đã là những bộ SGK hoàn chỉnh, nhưng không thể để nguyên như thế mà sử dụng. Lúc này uỷ ban (hay hội đồng) căn cứ vào cái đã có, phân tích, đánh giá, bổ sung, hoàn thiện. Việc này nên mời thêm tác giả tham gia, thậm chí chỉ cần đưa ra yêu cầu để tác giả tự hoàn thiện tác phẩm của mình. Sau đó uỷ ban mới cấp thẩm định lại, duyệt và cấp giấy phép.

Việc soạn SGK là việc lớn, không ít người trăn trở với nó.