ChúngTa.com

Chiều học nhóm với các bạn ở tổ. Tối, hỏng điện nên đi ngủ sớm. Nằm mà khó ngủ. Không hiểu sao lại nghĩ tới cái chết. Ừ, rất có thể sẽ có một điều vô lý gì đây tới cắt đứt cuộc đời ta. Cái chết - Ta không sợ nó, nhưng nếu chết bây giờ thì uổng quá. Chưa làm được cái gì cả, ăn hại 17 năm, thế rồi chết ư! Thần chết ơi!

Ta chẳng cần hưởng cuộc đời, rồi mỗi lần tăng thêm tuổi thọ lại ăn mừng như người xưa đâu. Độ 20 năm nữa, khi ta đã trả nợ xong, khi ta đã có thể coi là hoàn thành sự nghiệp đời ta, thì ta sẽ chẳng ân hận gì khi nhắm mắt.
.

Đấy, chỉ tiêu của ta có ngắn ngủi không? 20 năm thôi mà. Con người đã lo nghĩ nhiều về cái chết. Người ta muốn thọ lâu tăng thêm 5 năm, hay 10 năm tuổi thọ là mừng lắm. Nhưng mà, dù có 100 tuổi đi chăng nữa thì 100 năm ấy so với THỜI GIAN vô tận của những thế kỷ đã qua và sẽ tới thì cũng không thấm vào đâu.

Vậy cho nên, cuộc sống ngắn ngủi lắm, con người trôi qua một cuộc đời, rất ngắn, 10 năm sống thêm không phải là vấn đề chính. Vấn đề là trong cái cuộc đời nhỏ bé của anh, anh đã để lại cái gì? Sự nghiệp của anh sẽ là cái dây nối anh với thời gian, nếu không cuộc sống sẽ chỉ là một trò hề ngắn ngủi. Cho nên: "Ý nghĩa của cuộc đời không phải là sống nhiều năm mà là làm nhiều việc".

17-2-1965:

Tiến lại nghỉ học. Hình như Tiến sắp đi làm. Nó ngồi cạnh mình đã quen rồi. Cái chỗ cạnh mình giờ đây vắng bạn, buồn biết bao. Tý trả quyển sách. Mấy hôm nay đi học mà nhiều tiết nghỉ quá. Lớp 10 năm nay học hành căng thẳng thế nào ấy.

Chiều có H, T đến. Nói chuyện về hội họa, ra Bảy Mẫu chơi. Về, mình và Tiến vào chợ Đồng Xuân mua một cây cảnh xương cá và một cái đĩa có vẽ hình hoa cúc.

Quân thù đang khiêu khích, sao yêu từng niềm vui giản dị yêu từng cái đĩa men có vẽ hình hoa cúc kia. Lòng căm giận bọn xâm lăng biết chừng nào.

Tối sang họp thanh niên. Về uống một cốc cà phê đặc cho tỉnh ngủ rồi thức rất khuya làm thơ, làm thơ về chiến thắng của hai miền đất nước. Mình bỗng cảm thấy chán cho những tập thơ mấy năm trước của mình. Truyện ngắn còn được chứ thơ thì có vẻ chơi bời quá, ít cách mạng quá. Thơ ta ơi! Hãy là gươm là súng cho cuộc đấu tranh vì tự do và hạnh phúc của đất nước, của nhân dân. Bắt đầu từ hôm nay, ừ, bắt đầu từ hôm nay, coi như xóa đi những vần thơ cũ và bắt đầu làm lại từ đầu.

Làm thơ tới rất khuya. Bố mẹ đi nghe nói chuyện về chiến thắng Quảng Bình, Vĩnh Linh. Chưa bao giờ Tổ quốc ta nhiều anh hùng như bây giờ. Câu khẩu lệnh phải dùng nhiều nhất của đồng chí chỉ huy pháo binh không phải là: "Bắn" mà là "khoan bắn"! vì chiến sĩ ta dũng cảm quá, hăng hái quá. Có anh thủy thủ về phép thăm người yêu, có máy bay giặc đến, chạy hai cây số đến vị trí pháo xin bắn, trong khi đó thì người yêu leo lên nóc nhà dùng súng trường diệt địch "Dân tộc ta ai cũng Bế Văn Đàn".

Lòng biết bao là rung động, mình thức mãi, gần một giờ sáng mới đi ngủ.

Chiều đi họp thanh niên. Mục đích họp là để giải quyết mâu thuẫn giữa đoàn viên và thanh niên. Chưa bao giờ mình dự một cuộc họp nào khốn nạn và trơ trẽn bằng. Cuộc đời hiện ra lúc nhúc, bẩn thỉu, đầy những chuyện nhỏ nhen ti tiện, đốn mạt, hèn kém, đểu giả.
.

Dung, Nga và một số thanh niên đã công khai đả kích và lôi ra hàng loạt những sự thật xấu xa của Đoàn viên. Đoàn viên thì hùng hổ, ngu và hèn, cãi nhau bằng đủ mọi lý luận dốt nát, vô nghĩa. Hai bên cãi vã nhau kịch liệt.

Mình không ngờ tình hình lớp lại đến nỗi như thế. Ôi, chả biết nên cười hay nên khóc nữa. Mình càng thấy việc mình xa lánh mọi người ở lớp là đúng. Trời ơi! Nếu mình chỉ dây vào một chút, dù chỉ một chút thôi cũng sẽ đủ làm hoen ố những trang thơ, những sắc màu của tranh mình vẽ rồi.

"Đời bèo bọt quá, mình rộng quá". Cũng phải nói "đời bèo bọt" đây chỉ ở lớp, trường thôi, còn cuộc đời rộng lớn, còn đất nước thì vẫn anh hùng thì vẫn đẹp đẽ vô cùng. Và cũng vì thế mà mình làm việc và chiến đấu chứ không phải vì cái tụi kia.

Các bạn ơi! Tôi thương hại cho các bạn, sống như thế thật là man rợ.

Trời hôm nay đẹp quá, nắng, mây, cá, mùa xuân sắp về sự sống yêu kiều là như thế. Tại sao các bạn lại núp mình vào những chuyện tầm thường, hèn kém ấy làm gì.

Tôi cùng Hiệp đi xem "Người con gái viên đại úy" ở rạp Công Nhân.

Những cây cơm nguội thật là lạ. Mùa thu lá cây chuyển dần sang màu vàng, đến mùa đông thì rụng gần hết, chỉ còn lại một ít lá khô héo màu nâu. Gần tới mùa xuân., những chồi non bé nhỏ bắt đầu nẩy ra, nhưng chúng cũng có một màu nâu non, ươn ướt, làm cho người ta không biết cứ tưởng đó vẫn chỉ là những lá khô như cũ. Thế rồi, thoắt một cái, một sáng hôm nào đó, ta bỗng thấy những chồi non kia đổi thành màu xanh mướt, cả cây cơm nguội mát rượi một màu xanh ấy, ta có cảm tưởng như có một phép tiên thần diệu của nàng xuân đã biến tất cả những lá khô ra những lá xanh phơi phới ấy.

Sáng đi chơi với Giang, Dũng lên Bờ Hồ ngồi. Ôi, những cái ghế đá in dấu bao câu chuyện mộng ước và đậm màu tươi nắng của tuổi trẻ... Về đi cắt phiếu gạo. Trưa ngồi viết, chiều tới Oanh, định tới nhiều bạn nhưng hôm nay các tổ đều đang liên hoan cả.

Tối sang bác Giang.

Có ông Yến tới, tặng mình quyển sổ. Dung gửi một đôi đũa đẹp.

Đêm nay là đêm cuối cùng ngủ ở nhà. Rồi biết đến bao giờ mới lại ngủ lại ở gian phòng này đây? Gian phòng nhỏ của ta, nơi ta lớn lên, ta vẽ tranh, làm thơ, học hành, vui buồn, bạn bè ta vẫn thường đến đây, ta sắp xa từ bức tranh trên tường, cây hoa đá, cây thủy tước trên bàn...

Có ai ngờ mình chóng lớn thế này. Bước vào đời sớm quá: 17 tuổi. Vui biết bao mà cũng lưu luyến làm sao.

Cả đêm nằm nhớ nhiều chứ có ngủ gì đâu? Nhớ từ thời bé dại đến bây giờ. Đất nước và cuộc đời đã nuôi mình khôn lớn... Đêm cuối cùng đây...

Dậy sớm, ngồi ghi chép... Mẹ và mấy anh em đi ăn phở. Hôm nay mẹ nghỉ ở nhà để làm cơm cho mình...

Đi cắt tóc tới Hiển, Châu dặn hai đứa trưa tới ăn cơm, chào gia đình Châu Hiển, nơi ba năm nay ba thằng đã cùng chung sống và yêu thương nhau.

Tới trường, các bạn chưa tới. Về, viết thư cho L.

Lớp làm liên hoan tiễn mình và Lê Thủy lên đường. Hai đứa cùng đi hôm nay, Thủy đi với khu Hoàn Kiếm. Thơ tới liên hoan cùng với mình, nó ngồi với Mỹ, Thủy Quang (trước lúc vào trường, gặp cô Đào) lớp tặng khăn mặt, mùi xoa (đi bộ đội, được liên hoan dưa, vải, mận. Bao nhiêu là mùi xoa, sổ sách, khăn mặt).

Gặp lại bọn ở lớp lần cuối cùng. Chụp ảnh với lớp tổ. Muộn quá, nhà chắc lại đợi cơm. Hiển đến đón mình về. Bữa cơm có dì Ngọc, cậu Bé và Châu Hiển, bữa cơm cuối cùng ở nhà đây. Không khí buồn. Bố bảo: "Bố đã quen với chia ly rồi". Nhưng Hiển, Châu và mẹ, các em đều buồn cả. Thôi, còn vài tiếng nữa là xa tất cả, xa không biết bao giờ gặp lại nữa...

Các bạn, mẹ, cậu Bé, dì Ngọc ngồi sắp xếp đồ đạc cho mình. Mẹ ngồi vào một góc, quay mặt vào trong và khóc.

17 năm! 17 năm ta sống, đã lớn lên. Tâm hồn và ý chí đã trở thành một con người xứng đáng. Ta sớm bước vào đời, lại là đời chiến sĩ. 17 tuổi.

Ta ra đi, hành lý không có gì ngoài tấm lòng bát ngát yêu thương, ngoài một trái tim dào dạt ước mơ và dũng cảm. 17 năm, bao ơn huệ với cuộc đời nay đã đến giờ đền đáp. Đã đến lúc ta đem tất cả sức lực của ta hiến dâng đời, hiến dâng đất nước khổ đau và dũng khí sáng ngời, hiến dâng cho nhân dân rộng lớn, cần cù, bình dị và tuyệt vời anh hùng "chúng mình phải rời tổ vì chúng mình đã lớn"...

Có nghe chăng? Lòng ta ơi! Đất nước đã gọi ta lên đường! Và ước mơ của ta nữa, lao vào cuộc sống, ngoài trách nhiệm cầm súng ta còn một duyên nợ với cuộc đời nữa là cầm bút...

Thôi, hôm nay lên đường đây(…)

Ôi Hà Nội trưa nay đầu tháng 6, trời vẫn xanh trong vô cùng, nắng vàng mơ úa, Hà Nội ơi! Anh sắp đi rồi Hà Nội ạ!

Ta đi, bao công việc còn dang dở, thôi, giã từ những bài thơ của ta, giã từ những tấm tranh của ta, giã từ những trang kỷ niệm của ta, ta đi, và sẽ viết tiếp NGÀY MAI những trang nhiều nắng mới.

X ơi! Bây giờ X ở đâu... Thôi nhé, cho Vũ gửi lời từ giã người con gái đầu tiên Vũ gặp thuở ấu thơ.

Các bạn đâu rồi? Các bạn của tôi

Các bạn hãy ngồi lại bên mình một chút. Sắp tới lúc đi rồi, mẹ ơi, đừng khóc nữa, đừng buồn mẹ nhé, để con đi, bao giờ tan hết giặc con về...

Được, Hội ngồi ghi lưu niệm cho mình, Châu, Hiển ngồi sắp xếp đồ đạc, gửi Châu, Hiển ít sách vở của mình "của tin trao một chút này làm ghi".

Cùng bố lên chào các bác cùng nhà rồi xuống. Các bạn ở lớp đã kéo đến đông chật nhà.

Hai giờ rồi! Lên đường!

Mình đi ra sau cùng - thôi, chào gian phòng của ta nhé!

Xuống đường, Lan vội ghé qua! Không ngờ lại gặp Lan lần cuối, trao Lan chiếc phong bì mà mình định nhờ Hiển chuyển hộ.

Thôi, ta đi nào. Xe đạp của bạn bè, của các em, đi tiễn mình thành một dãy dài trên phố.

Khu đội Hai Bà đã chật những người tiễn và những người đi. Ngồi bên nhau một lát cuối cùng nào tất cả những người thương mến của Vũ ơi!

Thủy bắt tay mình rồi đi, hai tiếng sau mình nữa, Thủy cũng lên đường.

Ôi, có gì kiêu hãnh, mến thương, buồn luyến tiếc và dạt dào niềm vui như người chiến sĩ lên đường cầm súng. Mình xúc động nhiều, nhưng không khóc, trong cái giờ phút cách xa không biết ngày về này, có một cái gì thiêng liêng và cao rộng. Mình ngắm lại từng khuôn mặt thân yêu của những người đi tiễn: Bố, mẹ, Hiệp, Điền, Thơ, Châu, Hiển, Quang, Dũng, Được Quảng, Thanh, Chiêu, Dùng, dì Ngọc, Tuyết, Quang...

Chung quanh nhiều người khóc. Nhưng nhìn những khuôn mặt người ra đi vẫn đẹp làm sao.

Mình hiểu mình ra đi không phải là một mình mà có bao đồng chí, bao những người cùng đội ngũ.

Nghe đồng chí đại diện khu đội lên động viên, nhắc nhở rồi loa báo tin: 10 phút nữa mời gia đình về để Khu đội chuẩn bị làm việc.

Có ít phút nữa thôi. Biết nói gì đây: Mẹ ơi! Tạ lỗi mẹ, con của mẹ 17 năm mẹ nuôi nấng, nay vừa lớn, đã lại ra đi! Tạ lỗi mẹ nhiều, mẹ nhé! Bố yêu! Người đồng chí của con, bố đã xin cho con nhập ngũ, suốt sáng nay bố lại hì hục ngồi cắt mấy tờ báo có bài của đồng chí Song Hào để con mang đi! Con có đến ngồi cạnh bố, mẹ, bố lại bảo con ra chơi với các bạn. Châu chẳng nói gì, vẫn ít nói như xưa - Châu ghi vào lưu niệm cho mình: “Xa nhau, ta sẽ sống như thế nào?”.

Hiển vẫn có vẻ dũng cảm, ngang tàng, Hiển cười nhưng nước mắt đọng ướt ở làn mi. Dũng bé nhỏ mắt đỏ hoe sau cặp kính trắng cận thị, Giang điềm tĩnh mà sao buồn vô hạn - Dung lại khóc rồi. Giây phút chia ly chỉ còn trong khoảnh khắc nữa thôi.

Và Quang, Quang với chiếc áo nâu, với đôi mắt buồn đẹp như có bao điều muốn nói. Mình và Q đứng với nhau một lát, Q cúi đầu, bối rối quay quay chiếc túi trên tay lời nói nghẹn ngào chẳng nên câu:

- Vũ đi... Quang chẳng biết nói gì... Vũ hiểu cho... Nhớ viết thư về Vũ nhé!

Sao lúc này, sao lúc sắp ra đi này ta mới nhìn lâu vào đôi mắt của Q, sao chỉ lúc này một tình cảm gì mới ấy, lại xáo động lòng ta... Ta cũng chẳng biết nói gì đâu, Q ạ... Mong rằng tất cả đều vui sướng và sáng tươi thôi.

Hiệp, Điền, hai đứa em giai bướng bỉnh, dũng cảm và tài hoa của ta. Ta biết hai em sau này sẽ trở thành những chàng trai có tầm vóc lớn đẹp giữa cuộc đời, ta biết hai em sẽ làm nên nhiều sự nghiệp, nhiều đội trời đạp đất. Bây giờ, hai đứa vẫn gan góc như thường, chỉ im lặng, không nói, không khóc, không cười.

Và K. Thơ bé bỏng của anh... Khánh Thơ xinh đẹp và ngoan ngoãn của anh, cả em nữa, anh Vũ biết rằng em sẽ lớn trên đời, mắt sẽ đen tròn, môi sẽ son, họ Lưu mình vốn tài hoa lắm. Thơ ạ, em đừng quên những năm tháng này, khi em còn bé bỏng, em đừng quên chiều hôm nay, Thơ nhé! Ở nhà phải ngoan nghe không!

Thôi, trên loa đã mời tất cả ra rồi.

Thơ níu lấy mình nũng nịu mắt rưng rưng, Thơ gọi: Anh Vũ! Anh Vũ. Mình ôm Thơ lên, hôn vào mái tóc tơ mịn màng của em, tội nghiệp, bây giờ em đã hiểu thế nào là chia ly rồi.

Ôm Giang, ôm Dũng, ôm Hiển, Châu, Được một lần cuối, cả người đi lẫn người ở đều không muốn buông ra nữa.

Mẹ lại khóc, mình đặt tay lên vai Hiệp, Điền như những người lớn mà bảo: Thôi, anh Vũ đi nhé! Bố cũng chỉ đặt tay lên vai mình, nói gọn gàng, ngắn ngủi: Thôi, đi đi!

Từ giã Q nhé, nắm bàn tay Q trong thoáng chốc rồi lìa xa...

Tất cả đã xa rồi, mình đứng trên cửa Khu đội, nhìn theo những người thân ra cửa. Thơ đi cuối cùng, bé nhỏ làm sao. Nắng chiều đã nhạt, và lúc này, nước mắt mình mới rưng rưng thoáng chút!

Ôi, nỗi đau chia ly mặn đắng lòng như xát muối! Nhưng ta không như những người khác chạy theo ra cửa với người thân, ta quay vào, không nhìn theo gì nữa "dẫu đưa nhau mãi vẫn là xa nhau" thôi...

Bao giờ ta trở lại? Quyển Chiến tranh và Hòa Bình tập ba ta đang đọc dở, hôm qua còn gấp lại đánh dấu trang cẩn thận, bao giờ ta trở lại đọc tiếp đây?

Ngồi nghe đồng chí về lấy quân nói chuyện, phân chia thành trung đội, tiểu đội, ở tiểu đội mình có cậu Trục, bạn của Thiện mà có lần mình đã biết.

Giở sổ ghi một dòng chữ lên trang đầu:

(Di cảo Lưu Quang Vũ, PGS.TS. Lưu Khánh Thơ tuyển soạn)