ChúngTa.com

Ba năm trở lại đây, cứ mỗi lần về Việt Nam, tôi lại được nghe những câu chuyện về những người bạn hay người quen cũ đã trở nên giàu có nhanh chóng ra sao. Như bất kỳ một nền kinh tế đang trỗi dậy khác, Việt Nam bây giờ là một câu chuyện về sự thịnh vượng,nơi làm giàu dường như là mơ ước của từng người và hạnh phúc dễ dàng đo đếm được bằng tâm trạng lạc quan chung của xã hội. Người Việt Nam có chỉ số hạnh phúc cao nhất thế giới, theo một điều tra xã hội học gần đây của một tổ chức quốc tế.

Việt Nam không nằm ngoài quỹ đạo phát triển chung của khu vực châu Á và thế giới. Tạm quên đi chiến tranh ở Iraq, nội chiến và nghèo đói dai dẳng ở châu Phi, thế giới có vẻ như ngày càng thịnh vượng hơn. Ít nhất, tổng số những cá nhân giàu có với tổng tài sản tài chính trên 1 triệu đô la Mỹ (chưa kể bất động sản) tiếp tục tăng với tốc độ 8.5% lên tới 8.7 triệu người tính đến cuối năm 2005, theo báo cáo về sự thịnh vượng của thế giới năm 2006 (Worl Wealth Report) do hai tập đoàn tài chính Merrill Lynch và Capgemini tập hợp. Châu Á là nơi có tốc độ gia tăng về số người giàu có cao nhất thế giới, nhờ vào tăng trưởng kinh tế, toàn cầu hóa và sự tập trung của các nguồn tài chính trên thế giới.

Cùng với sự gia tăng của những người giàu có cũng như sự lũy tiến ề tài sản của tầng lớp này là sự ra đời của những dịch vụ đặc biệt dành cho họ. Miêu tả về chuyện này, một số kênh truyền hình giải trí ở Mỹ như VH1 hay MTV thường có những chương trình nực cười về cuộc sống xa hoa khó tin của một nhân vật nổi tiếng nào đó, về việc họ bay vòng quanh thế giới bằn máy bay phản lực cánhaan ra sao, nghỉ ở các khách sạn hàng chục ngàn đô là một đêm như thế nào. Trên thực tế, những dịch vụ xa xỉ đang trở nên phổ biến cho đông đảo những người giàu.

Các hãng hàng không quốc tế, đặc biệt là ở khu vực châu Á và Trung Đông, trong những năm vừa qua liên tục nâng cấp khoang hạng nhất, coi đây là một nguồn lợi nhuận quan trọng trong điều kiện kinh doanh khó khăn của ngành hàng không. Qatar Airways, một hãng hàng không có sức tăng trưởng cao nhất thế giới từ khu vực Trung Đông, mới đây đã xây dựng một nhà ga riêng cho khách đi hạng VIP và thương gia với những dịch vụ xa xỉ tối đa như spa, nhà hàng và đưa đón khách bằng xe BMW. Thái Lan, một quốc gia châu Á tuy chưa hẳn là một nước phát triển nhưng có sự chênh lệch giàu nghèo rất lớn, có những dịch vụ tốt nhất dành cho những người có tiền. Ngay cả khi đi xem phim, những người chịu chơi có thể mua vé với giá 15 đô la Mỹ để xem phim trong rạp hạng sang, với ghế da to như giường và được hưởng 15 phút massage.

Maldives, một trong những quần đảo du lịch đẹp nhất thế giới nằm trên biển Ấn Độ Dương, là nơi có những khu nghỉ mát cao cấp nằm trong những hòn đảo riêng biệt như Huvafen Fushi, chỉ dành cho những người có khả năng trả ít nhất là 1.500 đô la Mỹ cho một đêm nghỉ trên bungalow nằm trên mặt nước biển. Biệt thự đắt nhất tại đây có giá tới 10.000 đô la một đêm, với đầy đủ tiện nghi hiện đại nhất, đầu bếp riêng, hồ bơi và bơ biển riêng. Trong một tuần tại hòn đảo này, tôi quan sát thấy đa số kahcsh là những người giàu có từ châu Âu, một số cặp vợ chồng mới cưới từ Nhật và Hàn Quốc, Trung Đông và thậm chí cảnhữngtay có dáng vẻ mafia từ Đông Âu.

Còn người Việt Nam thì sao? Nhà giàu mới ở Việt nam cũng được coi là chịu chơi, không chỉ dừng lại ở nhà biệt thự và xe hơi, người ta bắt đầu ngao du thế giới và tập tành lối sống sành điệu. Không ít lần ở Bangkok tôi bắt gặp những phụ nữ Việt nam lao xao mua sắm trong những cửa hàng hiệu như Gucci, Hermes, hay Chanel, nơi giá một chiếc túi xách lên tới vài ngàn đô la Mỹ, và cũng chỉ có tầng lớp thượng lưu Thái Lan lui tới. Một sự thay đổi khó tin đối với người dân của một đất nước mà mới chỉ 20 năm trước thôi, còn sống trong chế độ bao cấp, đói và thiếu.

Tạm quên đi những chi tiết về lối sống và dịch vụ cho những người giàu có, vấn đề đặt ra đằng sau sự thịnh vượng này là liệu tất cả mọi người đã có cơ hội đồng đều?

Thực tế là nghèo đói vẫn đeo bám đa số dân số thé giới. Theo báo cáo của Liên hiệp quốc, thế giới vẫn có khoảng 1 tỉ người có thu nhập dưới 1 đô la/ngày. Alexander, một thực tập sinh của văn phòng Liên hiệp quốc ở khu vực chấu Á có trụ sở ở Bangkok nói với tôi: “Một con bò ở châu Âu sống tốt hơn một người nghèo ở châu Á hoặc châu Phi. Chi phí để nuôi một con bò ở châu Âu là 2 đô la/ ngày”.

Phép so sánh này chứng minh một mâu thuẫn chưa giải quyết nổi của định chế Tổ chức Thương mại thế giới và toàn cầu hóa, việc các nước giàu một mặt đòi các nước nghèo mở cửa, kêu gọi tự do hóa thương mại, nhưng mặt khác tiếp tục trợ giá ngành nông nghiệp của mình, cướp đi cơ hội của những người nông dân.

Nhưng thực tế cũng chứng minh rằng toàn cầu hóa về cơ bản giúp cải thiện cuộc sống của tất cả mọi người. Việc các tập đoàn đa quốc gia chuyển sản xuất sang các nước nghèo, tuy được nhìn nhận là bóc lột sức lao động rẻ mạt, vẫn giúp những nước nghèo giải quyết việc làm. Những người nông dân Việt Nam có cơ hội tốt hơn khi làm việc ở các khu công nghiệp. Họ có thu nhập, dành dụm mua xe, mua TV, cho con đi học và cải thiện cuộc sống.

Tim Ferguson, tổng biên tập tạp chí Forbes châu Á có lần nói với tôi rằng sự tương phản giàu nghèo trên thế giới không còn khiến ông ngạc nhiên nữa. Có lẽ vì ông đã quá quen với những câu chuyện về những người giàu có nhât thế giới, đề tài chính của tạp chí này. Đối với tôi, đây tiếp tục là điều khiến phải suy nghĩ nhiều nhất ở bất cứ nơi nào tôi đi và trải nghiệm, từ Mỹ, đến Trung Đông, châu Phi, châu Á và đặc biệt là Việt Nam. Sự thịnh vượng cá nhân là rất dáng mừng, nhưng nếu khôngcó sự phân bổ tương đối đồng đều về cơ hội, với khoảng cách giàu nghèo ngày càng xa, sẽ đến lúc chúng ta phải đối mặt với những bất ổn xã hội không lường được.

Với tâm trạng lạc quan hiện nay, Việt Nam được đánh giá là quốc gia hạnh phúc nhất. Liệu chúng ta có giữ mãi được cảm giác ấy không? Gần đây, Chính phủ Anh đã đặt ra một mục tiêu mới không phải là phát triển kinh tế, mà là hạnh phúc của công chúng. Hóa ra, những quốc gia giàu nhất châu Âu (Anh, Pháp, Đức) lại là những quốc gia kém hạnh phúc nhất. Người ta nhận ra rằng giàu có không nhất thiết mang lại hạnh phúc, mặc dù hai yếu tố này liên quan mật thiết đến nhau. Sẽ đến lúc chúng ta phải đối mặt với câu hỏi này, cho dù hiện tại, dường như quan tâm của đa số người Việt nam là trở nên giàu có.