Chữa chứng bệnh "Tham lợi riêng"

05:39 CH @ Thứ Năm - 11 Tháng Tám, 2016

Lại có chứng bệnh nữa là chứng bệnh "Tham lợi riêng".

Chứng bệnh ấy, người các nước tuy có ít nhiều, nhưng người nước ta tất cả 25 triệu người, ai nấy cũng trúng bệnh ấy đó. Tục ngữ có câu "cơm ai đầy nồi ấy", lại có câu "Thử thân bất độ, độ hà thân", lại có câu rằng " con vua, con dấu, con chậu chậu yêu". Đọc bấy nhiêu lời thời biết rằng: trong ruột người nước ta, viết dọc viết ngang, vạch xuôi vạch ngược, chỉ một chử "tham" mà ở trong chử "tham" chỉ có vài nét "Lợi riêng" là vừa hết bút mực. Xưa cụ Uy Viễn có câu rằng:

"Tiền tài hai chủ son khuyên ngược,"
"Nhân nghĩa đôi đường nước chảy xuôi"


Mười bốn chữ đó, thật là vẽ đúng tâm tính người nước ta. Than ôi! cái lòng tham dục mà muốn cho như ý, mới nảy ra kế mưu, vì kế mưu mà muốn cho thành công, mới nảy ra sự nghiệp. Tục ngữ có câu: "muốn ăn hoét phải đào trùn", nhất thiết việc đời đều ở lòng tham dục, bảo cấm tham tuyệt dục không có lẽ thiệt! Ôi! Các anh em! Các chị em! Tôi vẫn không cho các ngài biết tham biết dục. Thà không tham, nếu tham thời tham cho lớn; thà không dục, nếu dục thời dục cho hào. Xưa ông Đế Nghêu muốn thiên hạ làm của chung mà bỏ ngôi vua của mình, vì vậy nước Trung Hoa bây giờ xưng ông Nghêu là đại thánh. Ông Hoa Thịnh Đốn muốn nước Hoa Kỳ thành một nước dân chủ, mà bỏ ngôi phú quý của mình, vì vậy nước Hoa Kỳ bây giờ còn gọi ông Hoa Thịnh Đốn là "Quốc Phụ". Kìa hai ông đó há phải không tham đâu, nhưng tham dục về cái lợi chung của ức muôn người, thời tham dục càng to, làm lợi ích cho loài người càng lớn, nhờ tham dục của một người đó mà gió xuân mưa hạ tràn trề khắp bốn bể năm châu, đội đức mang ơn dài đặc đến thiên thu vạn thế. Tham dục mà được như những bậc người ấy, ai bảo rằng tham dục là dở đâu? Đau đớn thay cho những người nước ta, trước mắt không bao giờ thấy lợi chung, trong óc không bao giờ có tư tưởng cao thượng, túi chất đầy tham, mà tham tột mực, chẳng qua là nghiện hơi đồng, hối vẫn đầy dục, mà dục kỳ cùng, chẳng qua là hầu xác thịt, kết quả đến nổi hy sinh hết lương tâm thiên lý mà làm nô lệ cho những món tư tình; vì lo sung sướng cho vợ, vì lo sung suớng cho con, vì lo sung sướng cho thân mình, suốt đêm suốt ngày hết khôn hết khéo, nhưng chắc rằng núi đồng không bao giờ lở, cây tiền không bao giờ lá rụng hoa rơi. Nào hay "Nhứt đán vô thường vạn sự hưu", của cải tiền tài không thể nào vào tay người chết; vợ vì sẵn của mà vợ hóa nên vợ hèn, con vì sẵn của mà con hóa nên con dại, tiền bạc hóa ra của phá nhà, ruộng vườn hóa ra mồ chôn sống, chẳng những nhân quần xã hội không lợi ích một tí gì, mà chính giữ thân với gia cũng lợi chưa xong mà hại đã tới. Ấy là tử chứng của những người tham lợi riêng đã rành rành rồi đó. Người ta mắc bệnh đó gần đây càng ngày càng nặng thêm, nếu không gấp chữa cho mau thì nòi tuyệt giống mòn, không thể nào cứu được.

Tôi xin vì đồng bào dâng một vị thuốc này gọi rằng "Lòng công ích". "Lòng công ích" là cầu sự lợi ích chung cho xã hội, mà cầu lợi chung xã hội tức là lợi ích cho mình. Đạo lý đó chẳng phải nói không đâu. Những người có tai mắt, có ruột gan chắc cũng hiểụ Bao bọc chung quanh mình là xã hội, nhờ ơn xã hội mới có thân mình, mình ăn thóc thời nhờ có người cầy, mình mặc áo thời có người dệt, mình cần có công dùng thời phải nhờ người người thợ thuyền, mình cần có giao thông thời phải nhờ người buôn bán; nếu một ngày không xã hội tức một ngày đó không thân mình. Vun trồng cho xã hội sung sướng vẻ vang thời chẳng những một thân mình đã hưởng hạnh phúc chung, mà con cháu mình sau cũng sung sướng chung mãi mãi.

Vậy thời cái lòng công ích đó, thật là một phương thuốc trường xuân bất lão cho người tạ Vậy nên trong bài thuốc tự lập, phải có một vị nầy: "Lòng công ích" một tấm rất dày.

Nội dung liên quan

  • Quốc dân với gia nô

    16/11/2015Phan Bội Châu (1927)Đau đớn thay! Thảm hại thay! Địa vị mình quốc dân mà chưa từng một ngày nào được chịu cái ơn giáo dục cho làm quốc dân; thân phận mình quốc dân mà chưa từng một ngày nào được hưỡng cái quyền lợi quốc dân...
  • Chữa chứng bệnh "tính ỷ lại"

    12/11/2015Phan Bội Châu (1927)Bệnh người nước ta, kể có 10 chứng, tôi đã nói như bài trên kia mà thăm xét cho ra chúng gì nặng thứ nhất thời có một chứng gọi rằng "ỷ lại tính"...
  • Chữa bệnh "giả dối"

    11/09/2014Phan Bội Châu (1927)Bởi vì có tính ỷ lại mới nảy ra các chứng bệnh nữa: một chứng là hay giả dối...
  • Quốc dân nên tự lập

    08/02/2014Phan Bội Châu (1927)Ô hô gia nô! Ô hô gia nô! Tủi thân vai ngựa lưng lừa, một kiếp gia nô biết bao giờ là thôi? Câu hỏi đó là một câu hỏi rất thiết ở đời bây giờ. Tôi xin trả lời rằng: "Gia nô nay đã biết thân, thời lo gánh chức quốc dân mới là". Gia nô là thằng ở của một nhà, Quốc dân là ông chủ của một nuớc, một bên thì ty tiện rất mực, một bên thì cao quý rất mực, mắt còn chưa mù, miệng còn nói được thời chắc cũng muốn lấy phần cao quý mà bỏ phần ty tiện...
  • Chữa chứng bệnh nhút nhát

    11/02/2012Phan Bội Châu (1927)Bệnh giả dối đã chữa lành rồi, nhưng còn có một chứng bệnh nữa là thói nhút nhát. Chứng bệnh đó chữa không lành thời người mạnh hóa người hèn, người khôn hóa người dại, trăm việc gì ưu thắng nhượng cho người mà mình cam chịu về đường liệt bại; biết việc nên nói mà tiếng không dám hở môi, biết đường nên đi mà một bước không dám ra khỏi cửa, miệng hùm gan sứa, thiệt là những bọn anh hùng hào kiệt của nước ta, mà huống chi những kẻ thôn quê hèn hạ đó còn mong gì với chúng nó bàn việc to lớn được?
  • Bài thuốc tự lập có những vị gì?

    09/02/2012Phan Bội Châu (1927)Muốn cho quốc dân hay tự lập, trước hết phải biết tệ bệnh của quốc dân ta những điều gì. Có biết tệ bệnh quốc dân ta vậy sau chứng nào thuốc ấy mới bày ra phương tự lập được...
  • Nghĩa hai chữ "quốc dân"

    07/02/2012Phan Bội Châu (1927)Xưa nay người ta thường hay nói đến nước thì trước hết kể vua, thứ nửa quan, còn dân không bao giờ kể đến. Nhưng đời bây giờ thì khác thế! Bên Âu, bên Mỹ cho đến Nhật Bổn, Trung Hoa ở Á Đông, họ không nói đến nước thì thôi, thoạt nói đến nước thì tức khắc nói đến dân, tai nghe chữ Quốc dân, mắt thấy chữ Quốc dân, miệng đọc chữ Quốc dân...
  • Mười thang thuốc chữa bệnh cho dân tộc Việt

    03/02/2012Phan Bội Châu (1927)Tôi viết quyển sách này, chẳng qua dâng một phần nghĩa vụ với Quốc dân, hay dở, đúng không, hoặc có công hiệu gì không, thì quyền ở người đọc sách. Khổng Tử nói: "Tri ngã giả, kỳ duy Xuân thu hồ, tội ngã giả, kỳ duy Xuân thu hồ", nghĩa là ai biết lòng ta tất ở sách Xuân thu, ai bắt tội ta tất cũng ở sách Xuân thu. Quyển sách tôi viết đây cũng nói như vậy...
  • xem toàn bộ