ChúngTa.com

Nhiều nhà văn, nhà nghiên cứu và các giảng viên, sinh viên của Khoa đã đến dự.

Nội dung Tọa đàm có hai phần:

Giáo sư Nguyễn Đình Chú năm nay 90 tuổi vẫn dõng dạc, minh mẫn trình bày khoảng 30 phút.

Ông nói về thân thế và sự nghiệp của nhà thơ, nhà báo, nhà dịch thuật Á Nam Trần Tuấn Khải và đặc biệt nhấn mạnh đến đóng góp của Á Nam đối với văn học nước nhà. Ông cũng nhắc lại một số câu thơ của Á Nam, nhưng đã lẫn vào ca dao, khiến nhiều người tưởng đó là ca dao "Anh đi anh nhớ quê nhà, Nhớ canh rau muống nhớ cà dầm tương...".

Tại buổi nói chuyện, GS Chú cũng cho biết một chi tiết ít người biết là bài "Tiễn Anh Khóa" cụ Á Nam viết năm cụ 19 tuổi. Đến sau ngày 30/4 năm 75, khi Xuân Diệu và Huy Cận vào thăm Cụ tại bệnh viện, nói vui rằng: Anh khóa vào thăm Bác Khóa đây ạ. Cụ Á Nam cho xem bài "Đón Anh Khóa" viết sau ngày 30.4.

Tiếp theo, Tiến sĩ Nguyễn Xuân Diện trình bày thêm về thơ văn Á Nam Trần Tuấn Khải, coi như bổ sung thêm phần nói chuyện của GS. Nguyễn Đình Chú.

"Cụ Á Nam mới mất năm 1983, tức là rất gần đây, nhưng sao khi nhắc đến Á Nam Trần Tuấn Khải, ta cứ như nhắc đến người thiên cổ xa xôi vậy. Ấy là vì sáng tác thơ của cụ nằm trong khoảng trước 1945, thuộc về phạm trù cổ điển.

Thơ văn Á Nam Trần Tuấn Khải thuộc về văn học giao thời. Và thuộc dòng thơ văn yêu nước. Thời ấy, có hai khuynh hướng thể hiện: Kêu gọi cổ động & Ý nhị, ẩn dụ. Phan Chu Trinh, Phan Bội Châu thuộc khuynh hướng thứ nhất. Nguyễn Khuyến, Tản Đà, Á Nam Trần Tuấn Khải thuộc khuynh hướng thứ hai. Nhưng cho dù khuynh hướng nào, thì các nhà thơ vẫn luôn nhắc đến:Giống Lạc Hồng, Máu đỏ da vàng, quốc túy, quốc hồn...

Á Nam Trần Tuấn Khải trong suốt đời mình luôn là một người lặng lẽ. Và không chỉ lặng lẽ trong cuộc đời, ông còn lặng lẽ trong sáng tác. Chủ đề bao trùm trong thi ca Á Nam là lòng yêu nước, thương nước, và yêu quê hương xứ sở. Và ông đã dùng những hình ảnh ẩn dụ để gửi gắm tâm sự và tấm lòng mình. Người gánh nước là người gánh vác việc nước, gánh vác trong đêm mù mịt, trên con đường xa tít là hình ảnh đầy ẩn dụ. Anh Khóa là hình ảnh của người trí thức trong đêm trường nô lệ.

Đáng lẽ thơ văn của một người lặng lẽ như vậy sẽ lại lặng lẽ như tiếng thở dài trong đêm tối, và có thể sẽ không ai biết hoặc hậu thế không nhắc đến. Nhưng mà không! Á Nam Trần Tuấn Khải đã chọn cho mình một cách thể hiện và gửi gắm, để phổ biến và sẻ chia tâm sự nước non, non nước ấy. Ông viết bằng các thể thơ quen thuộc: lục bát, song thất lục bát; ông còn soạn để người ta hát xẩm, hát ả đào. Và như vậy, tâm sự của Á Nam như là những ngọn gió vẫn len lỏi vào các quán chợ, bến sông, sân đình...để đến với người dân lam lũ. ..."

Kết thúc bài nói chuyện, Tiến sĩ Nguyễn Xuân Diện thể hiện bài ĐỨC THÁNH TRẦN của Á Nam Trần Tuấn Khải theo thể cách Hát giai của Ca trù cửa đình.

Kết thúc buổi sinh hoạt, GS. Nguyễn Đình Chú xúc động rơi nước mắt. Ông nói: Nếu Hoài Thanh nói thi ca Nguyễn Bính gói tròn trong hai chữ CHÂN QUÊ, thì có thể gói tròn thi ca Á Nam tiên sinh trong hai chữ HỒN NƯỚC. Rồi, ông nói thật lớn: HỒN NƯỚC BÂY GIỜ Ở ĐÂU?

(4-10-2018)

Chốn Ải Bắc mây sầu ảm đạm

Cõi trời Nam gió thảm đìu hiu

Bốn bề hổ thét chim kêu

Ðoái nom phong cảnh như khêu bất bình

Hạt máu nóng thấm quanh hồn nước

Chút thân tàn lần bước dậm khơi

Trông con tầm tã châu rơi

Con ơi con nhớ lấy lời cha khuyên:

Giống Hồng Lạc hoàng thiên đã định

Mấy ngàn năm suy thịnh đổi thay

Trời Nam riêng một cõi này

Anh hùng, hiệp nữ xưa nay kém gì!

Than vận nước gặp khi biến đổi

Ðể quân Minh thừa hội xâm lăng

Bốn phương khói lửa bừng bừng

Xiết bao thảm hoạ xương rừng máu sông!

Nơi đô thị thành tung quách vỡ

Chốn dân gian bỏ vợ lìa con

Làm cho xiêu tán hao mòn

Lạ gì khác giống dễ còn thương đâu!

Thảm vong quốc kể sao cho xiết

Trông cơ đồ nhường xé tâm can

Ngậm ngùi khóc đất giời than

Thương tâm nòi giống lầm than nỗi này!

Khói Nùng lĩnh như xây khối uất

Sóng Long giang nhường vật cơn sầu

Con ơi! càng nói càng đau...

Lấy ai tế độ đàn sau đó mà?

Cha xót phận tuổi già sức yếu

Lỡ sa cơ đành chịu bó tay

Thân lươn bao quản vũng lầy

Giang sơn gánh vác sau này cậy con

Con nên nhớ tổ tông khi trước

Ðã từng phen vì nước gian lao

Bắc Nam bờ cõi phân mao

Ngọn cờ độc lập máu đào còn dây

Kìa Trưng nữ ra tay buồm lái

Phận liễu bồ xoay với cuồng phong

Giết giặc nước, trả thù chồng

Nghìn thu tiếng nữ anh hùng còn ghi

Kìa Hưng Đạo gặp khi quốc biến

Vì giống nòi quyết chiến bao phen

Sông Bạch Đằng phá quân Nguyên

Gươm reo chính khí nước rền dư uy

Coi lịch sử gươm kia còn tỏ

Mở dư đồ đất nọ chưa tan

Giang san này vẫn giang san

Mà nay sẻ nghé tan đàn vì ai?

Con nay cũng một người trong nước

Phải nhắc câu Gia, Quốc đôi đường

Làm trai hồ thỉ bốn phương

Sao cho khỏi thẹn với gương Lạc Hồng

Thời thế có anh hùng là thế

Chữ vinh hoa xá kể làm chi!

Mấy trang hào kiệt xưa kia

Hy sinh thân thế cũng vì nước non

Con đương độ đầu xanh tuổi trẻ

Bước cạnh tranh há dễ nhường ai?

Phải nên thương lấy giống nòi

Đừng tham phú quí mà nguôi tấc lòng

Kiếp luồn cúi, đỉnh chung cũng nhục;

Thân tự do chiên chúc mà vinh

Con ơi nhớ đức sinh thành

Sao cho khỏi để ô danh với đời

Chớ lần lữa theo loài nô lệ

Bán tổ tiên kiếm kế sinh nhai

Đem thân đầy đoạ tôi đòi

Nhục nhằn bêu riếu muôn đời hay chi?

Sống như thế, sống đê, sống mạt

Sống làm chi thêm chật non sông!

Thà rằng chết quách cho xong

Cái thân cẩu trệ ai mong có mình!

Huống con cũng học hành khôn biết

Làm giống người phải xét nông sâu

Tuồng chi gục mặt cúi đầu

Cam tâm làm kiếp ngựa trâu cho đành!

Nỗi tâm sự đinh ninh dường ấy

Cha khuyên con có bấy nhiêu lời

Con ơi! con phải là người

Thì con theo lấy những lời cha khuyên

Cha nay đã muôn nghìn bi thảm

Nói bao nhiêu tâm khảm càng đau!

Chân mây mặt cỏ rầu rầu

Càng trông cố quốc mạch sầu càng thương!

Lời cha dặn khắc xương để dạ

Mấy gian lao con chớ sai nguyền

Tuốt gươm thề với vương thiên

Phải đem tâm huyết mà đền cao sâu

Gan tráng sĩ vững sau như trước

Chí nam nhi lấy nước làm nhà

Tấm thân xẻ với san hà

Tượng đồng bia đá hoạ là cam công

Nữa mai mốt giết xong thù nghịch

Mũi long tuyền lau sạch màu tanh

Làm cho đất rộng trời kinh

Bấy giờ quốc hiển gia vinh có ngày!

Nghĩa vụ đó con hay chăng tá?

Tính toán sao vẹn cả đôi đường

Cha dù đất lạ gởi xương

Trông về cố quốc khỏi thương hồn già

Con ơi! Hai chữ nước nhà!