ChúngTa.com

Thập kỷ đầu tiên của thế kỷ 21 đã qua, với sự thay đổi khá nhiều của thế giới và xã hội loài người. Những bằng chứng về sự đổi thay ấy rõ ràng và thuyết phục, đủ để cho thấy thế kỷ 21 không chỉ là thế kỷ tiếp theo, mà còn rất khác so với thế kỷ 20. Những xu thế mới đã định hình trong thập kỷ đầu tiên sẽ chi phối và đưa lại không ít xu thế phát triển mới trong thập kỷ tới.

Chiến tranh, xung đột bạo lực

Đó là một trong những gam màu chủ đạo trong bức tranh thế giới ở thập kỷ qua và sẽ vẫn như vậy trong thập kỷ tới. Chỉ cần nhìn vào thực trạng hiện tại ở Iraq và Afghanistan, vào những dự đinh của Mỹ ở Yemen và Somalia, vào các cuộc xung đột khu vực và tình hình chính trị xã hội nội bộ ở một số quốc gia khác cũng đủ để thấy rằng chiến tranh và khủng bố, cạnh tranh ảnh hưởng và xung khắc biên giới lãnh thổ, đối đầu về tôn giáo và cọ sát văn hóa sẽ không chỉ vẫn tiếp diễn mà thậm chí còn với mức độ quyết liệt hơn. Bối cảnh tình hình chính trị an ninh chung như vậy ảnh hưởng không nhỏ tới chiều hướng diễn biến của các xu thế khác.

Cuộc thập tự chinh của công nghệ thông tin

Thập kỷ đã qua đã chứng kiến cuộc thập tự chinh oanh liệt của công nghệ thông tin, truyền thông và cái đà ấy chắc chắn vẫn sẽ được tiếp tục trong những thập kỷ tới. Những mạng lưới xã hội trên mạng thông tin Internet như Facebook, StudiVZ hoặc Xing, những công cụ thông tin mới như Twitter, những nguồn thông tin như Google đã làm thay đổi cung cách sống và làm việc của con người trên Trái đất, tạo ra cuộc cách mạng thực sự trong mối quan hệ giữa con người với con người. Chúng không chỉ làm cho khoảng cách địa lý ngắn lại hay thế giới chúng ta đang sống ngày càng được thu gọn trong phạm vi của nhận thức mà còn giúp cho con người có được sự tham gia ngày càng trực tiếp, thời sự hơn vào những gì đang xảy ra ở mọi nơi gần xa trên Trái đất. Chúng không chỉ tác động và làm thay đổi rất cơ bản mối quan hệ giữa con người và con người, giữa xã hội với xã hội, châu lục với châu lục, nền văn hóa này với nền văn hóa khác, mà còn tạo ra cơ hội kinh doanh to lớn mới. Từ những gì được trao đổi, thổ lộ trong khuôn khổ những mạng thông tin và kết nối xã hội đó, nhà doanh nghiệp có thể khám phá ra những ước vọng mong muốn, những ý tưởng và viễn cảnh của khách hàng. Khi đã khám phá ra, họ sẽ có chiến lược kinh doanh sản xuất thích hợp. Mỗi lượng thông tin, truyền thông như vậy mở rộng chân trời tri thức cho con người và đặt xã hội trước nhu cầu không thể tránh khỏi là phải mở cửa để giao lưu, hội nhập vào những trào lưu phát triển chung của nhân loại. Trong quá trình này, những ai đi trước và chủ động, mạnh dạn nắm bắt cơ hội, khôn khéo tránh những mặt trái thì đều tận dụng được lợi thế, tạo ra sức bật cần thiết cho sự phát triển.

Xu hướng “thực phẩm sạch”

Thập kỷ đã qua chứng kiến nhận thức ngày càng đầy đủ hơn về tác hại của ô nhiễm môi trường sinh thái và sự thay đổi khi hậu trái đất, đồng thời cũng chứng kiến sự thức tỉnh ở mức độ chưa từng thấy của trách nhiệm chung và riêng tại các quốc gia, các khu vực riêng lẻ, ở các tổ chức quốc tế và tầng lớp dân cư.

Hội nghị này hay diễn đàn kia có thể đã thất bại hoặc chỉ đạt được những kết quả hạn chế, hiệp ước này hay nghị định thư nọ có thể hết hiệu lực hoặc chưa được ký kết, nhưng bảo vệ khí hậu trái đất và đảm bảo các tiêu chuẩn về môi trường sinh thái đã trở thành những tác nhân không thể thiếu, đối với mọi quyết sách của từng quốc gia và tổ chức khu vực, của từng châu lục và tổ chức quốc tế: Nó sẽ quyết định chất lượng phát triển của quốc gia, chất lượng cuộc sống của con người trong thời gian tới. Nó còn làm thay đổi cả chiến lược phát triển kinh tế xã hội của các nước. Nó buộc các nhà nước và con người phải hợp tác. Nó sẽ cùng quyết định diện mạo và bản chất của trật tự thế giới mới.

Cũng trên phương diện này thập kỷ đã qua và thập kỷ tới cũng vẫn sẽ chứng kiến sự thắng thế của xu hướng sử dụng thực phẩm sạch. Con người có ý thức ngày càng tăng về sức khỏe của chính mình, về môi trường sống xung quanh cũng như nhân tố sinh thái chiếm vị trí ngày càng quan trọng hơn, trong chính sách của các chính phủ. Cách sống của con người sẽ tiếp tục thay đổi theo chiều hướng đó, kéo theo sự thay đổi không tránh khỏi trong hoạt động kinh tế và đời sống xã hội.

Thách thức mang tên nhiên liệu

Những bài học có thể rút ra được từ khủng hoảng kinh tế, tài chính và dịch bệnh trong thập kỷ đã qua thật vô cùng hữu ích cho nhân loại khi bước vào thực kỷ mới. Tất cả xoay quanh câu hỏi về việc cùng nhau tạo dựng tiến trình toàn cầu hóa như thế nào, chất lượng của sự phát triển đã được coi trọng đúng mức hay chưa? Đúng là bây giờ không ai còn có thể cản được bước tiến của toàn cầu hóa, nếu chủ ý như vậy và vấn đề đặt ra đối với tất cả không phải là cản tiến trình đó mà là tận dụng nó sao cho có lợi nhất cho mình. Đúng là phát triển năng động được coi là sự đảm bảo an ninh quan trọng nhất đối với mọi quốc gia và khu vực. Nhưng cái giá mà không ít quốc gia đã phải trả trong thập kỷ qua nhắc nhở và đòi hỏi tất cả phải hợp tác với nhau, chia xẻ thông tin và phối hợp hành động, chủ động có đối sách riêng và hỗ trợ thiết thực lẫn nhau. Giống như thiên tai, tác động của những vấn đề toàn cầu đâu có dừng lại ở biên giới giữa các quốc gia.

Cũng vì môi trường sinh thái và chất lượng của tăng trưởng mà câu hỏi lớn đặt ra cho thập kỷ mới là sẽ giải quyết như thế nào vấn đề nguyên và nhiên vật liệu. Những thứ này sẽ trở nên khan hiếm hơn, có giá hơn vì nhu cầu sẽ còn tiếp tục tăng. Chúng sẽ là thách thức với trí tuệ sáng tạo của con người và khả năng quản lý của các chính phủ. Chúng cũng sẽ buộc con người phải điều chỉnh thói quen tiêu dùng nói riêng và phong cách sống nói chung. Chúng sẽ đặt các xã hội trước đòi hỏi phải tự điều chỉnh và thích ứng hóa. Chúng cũng tiếp tục là nguyên nhân của các cuộc tranh giành, thậm chí đến mức xung đột bạo lực, làm thay đổi cả tương quan lực 1ượng cũng như cục diện quan hệ quốc tế hiện tại.

Sự phục hưng của vai trò nhà nước

Và điều cuối cùng cần phải đề cập đến là vai trò của nhà nước. Trong khi con người có khả năng di chuyển ngày càng nhanh hơn, thuận tiện hơn thì thập kỷ mới sẽ chứng kiến sự phục hưng của vai trò của nhà nước, trong mọi phương diện của đời sống chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội. Mối quan hệ giữa nhà nước và thị trường đã thay đổi rất cơ bản từ cuối thập kỷ trước theo chiều hướng nhà nước ngày càng tăng cường vai trò điều tiết và kiểm soát. Ở không ít quốc gia, với lập luận đảm bảo an ninh trước nguy cơ khủng bố, nhà nước đã xiết chặt luật lệ có liên quan trực tiếp đến các quyền công dân, đến cộng đồng người nước ngoài nhập cư vào các quốc gia đó và vì thế, động chạm không chỉ đến luật pháp quốc tế, mà còn cả đến quan hệ giữa các nước đó với những đối tác khác.

Bao giờ chẳng vậy, người ta sẽ thấy thông minh hơn mỗi khi nhìn lại thời gian đã qua và dự báo cho thời gian tới. Tuy nhiên đó là chuyện không đơn giản bởi thế giới chúng ta đang sống vẫn luôn biến động khôn lường.