Bóng đá và cải cách giáo dục

04:28 CH @ Thứ Tư - 26 Tháng Mười Một, 2014

5.9 ngày khai trường và cũng là ngày khai tranh giải U19 Đông Nam Á. Hai sự kiện trùng một ngày nhưng tâm trạng hoàn toàn trái ngược. “Say và sốt với U19 Việt nam” với bóng đá bao nhiêu thì lo âu sầu não với giáo dục Việt nam bấy nhiêu. Trùng lặp về thời gian, đối ngịch về tâm trạng, một bên là ma lực, một bên là cực hình!

Có một sự tương đồng giữa giáo dục và bóng đá. Với giáo dục là giáo viên và học sinh, với bóng đá là huấn luyện viên và cầu thủ. Vậy đâu là sự khác biệt để bóng đá tạo ra ma lực? Đâu là nguyên nhân để giáo dục mãi vẫn là… cực hình?
Khác biệt cơ bản nhất: với bóng đá thì cầu thủ là chủ thể, chủ động được chơi, được thể hiện, huấn luyện viên chỉ là người hỗ trợ, tư vấn để các cầu thủ thể hiện tài năng bản sắc. Với giáo dục thì giáo viên là chủ thể thể hiện và áp đặt, học sinh là đối tượng bị áp đặt, bị nhồi nhét kiến thức. Hơn thế nữa, mọi đối tượng trong lớp học bị áp đặt và nhồi nhét cùng một kiểu như nhau. Ở sân bóng thì cầu thủ càng nhiệt tình thể hiện thì càng được hoan hô cổ vũ, cầu thủ nào kém thể hiện thì bị loại ra khỏi sân và thay bằng người khác. Ở lớp học thì ngược lại, càng ngồi im, càng co rúm thì càng được khen, thể hiện thì dễ bị phiền toái.


Chỉ có dịch chuyển chủ thể mới có thể cải cách giáo dục một cách triệt để

Với bóng đá, khi các cầu thủ nhiệt huyết đam mê thể hiện, huấn luyện viên điềm tĩnh quan sát chỉ thỉnh thoảng chỉ đạo trợ lý nhắc nhở thì đấy là một trận đấu tuyệt hảo. Còn khi các cầu thủ uể oải, huấn luyện viên nhảy dựng la hét thì chắc chắn đấy là một thảm hại. Lớp học thì ngược lại. Khi học sinh co rúm sợ sệt nghe giáo viên la hét thì được gọi là ngoan ngoãn. Lớp nào mà có các hoạt động sôi nổi liền bị nhà trường nhắc nhở bớt ồn ào.

Chúng ta đã tốn quá nhiều bút giấy và thời gian để bàn về cải cách giáo dục. Nào là cải cách sách giáo khoa với kinh phí hàng chục nghìn tỷ đồng; nào là thay đổi phương pháp giảng dạy từ “đọc chép” sang “chiếu chép” qua máy tính và màn hình hiện đại… Dù cải cách kiểu gì gì đi nữa thì đấy vẫn là cái ngọn của cải cách.

Chúng ta cùng nhìn lại tháp nhu cầu Maslow để hiểu thêm về giáo dục. Theo Maslow nhu cầu con người gồm 5 bậc từ thấp đến cao: 1. Sinh lý, 2. An toàn, 3. Quan hệ xã hội, 4. Được công nhận, 5. Tự thể hiện. Rõ ràng nhu cầu cao nhất của con người là tự thể hiện. Thế mà giáo dục hiện tại lại chỉ chú trọng vào bậc 1 và bậc 2, nặng về nhồi nhét và an toàn tuyệt đối (ngồi im không ngọ nguậy, không phát biểu, không đặt câu hỏi).


Tháp nhu cầu Maslow - (Nguồn internet)

Bóng đá thì hoàn toàn ngược lại. Các cầu thủ được khuyến khích thể hiện bản sắc riêng biệt (bậc 5) và luôn được tôn vinh (bậc 4) bất cứ khi nào thể hiện xuất sắc. Và một điều tất nhiên là các cầu thủ phải chấp nhận rủi ro. Việc đầu tiên của các cầu thủ là phải mua bảo hiểm chấn thương. Muốn được ban thưởng phải chấp nhận tổn thương.

Bàn về cải cách giáo dục là cả một bài toán lớn. Muốn giải được bài toán lớn thì điều đầu tiên phải đi đúng hướng đi vào cái cốt lõi. Cái cốt lõi nhất là dịch chuyển chủ thể. “Nhân sinh thất thập cổ lai hi”, người thọ 70 xưa nay hiếm. 1/3 đời người, 1/3 đẹp nhất chúng ta sống trong nhà trường. Làm thế nào để biến nhà trường thành một nơi đáng sống, một nơi con người được khuyến khích để thể hiện hàng ngày chứ không phải một nơi đáng sợ, một nơi thụ động bị nhồi nhét để sau này ra đời thể hiện.

Rõ ràng khi và chỉ khi dịch chuyển từ giáo viên làm chủ thể sang học sinh làm chủ thể thì mới nói đến học sinh tự thể hiện được, mới nói đến nhu cầu bậc cao của con người được. Khi học sinh là chủ thể thì đối tượng là phương pháp tự học. Giáo viên (teacher) phải dịch chuyển sang vai trò là huấn luyện viên (coach), tư vấn viên (consultant) và người hỗ trợ (facilitator) để học sinh tự chơi và thể hiện bản sắc riêng biệt một cách xuất sắc như các cầu thủ bóng đá. Khi chúng ta dịch chuyển giáo dục sang học sinh là chủ thể thì mỗi ngày khai trường là một ngày hội đầy háo hức say mê.

LinkedInPinterestCập nhật lúc:

Nội dung liên quan

  • Tại sao bóng đá lại ... hấp dẫn?

    17/06/2018Nguyễn Tất ThịnhTrong những ngày cả thế giới cùng hướng về nước Brazil, tận hưởng và cổ vũ cho không khí sôi động của World Cup 2014, có bao giờ bạn tự đặt câu hỏi vì sao trái bóng tròn trên sân lại khiến hàng tỉ người phải thức đêm vì nó? vì sao bạn yêu bóng đá? Một câu hỏi giản đơn nhưng có lẽ không thật dễ để trả lời đầy đủ...
  • Bóng đá: trò chơi cũ kỹ theo một trật tự cũ kỹ và trong một thế giới cũ kỹ

    22/06/2006Trà ĐoáBóng đá ra đời ở Anh hay ở Trung Quốc, chắc chẳng quan trọng gì. Ngày nay, nó đã trở thành môn thể thao có đông người hâm mộ nhất, và vì thế được các chính phủ “quan tâm” nhiều nhất. Một nơi bóng đá chẳng được bao nhiêu người ưa thích như Mỹ mà trước World Cup 2006, tổng thống G. Bush còn gọi điện động viên tinh thần cho huấn luyện viên Bruce Arena...
  • Vì sao các nhà làm luật yêu bóng đá?

    17/06/2018Nguyễn Quang ThânCó lẽ có rất ít người không yêu thích bóng đá. Các nhà làm luật và những người có tinh thần thượng tôn pháp luật có cái thích riêng của mình. Bởi bóng đá là một môn chơi thể hiện tính luật pháp chặt chẽ, nhưng không quá máy móc...
  • Hoan hô Bóng Đá & nghĩ về Xã hội

    13/07/2016Nguyễn Tất ThịnhTôi đã có bài viết rằng : Cuộc sống thực ra là trò chơi lớn….Bóng Đá lại là một trò chơi của Cuộc sống….Điều hay ở chỗ : không những phản ánh hiện thực Cuộc sống mà còn Phản ánh lí tưởng Xã hội của Con người …
  • Người thầy thời số hóa

    24/11/2014TS. Hồ Thiện HùngThời đại số hóa đang đặt ra những thử thách to lớn cho nghề làm thầy...
  • Thư của ông cá độ bóng đá 1,8 triệu USD gửi Văn Quyến, Quốc Vượng

    15/06/2014Lê HoàngCác chú thân mến!
    Nhận được tin các chú “dính”, anh rất đau lòng. Vừa thương vừa giận. Thương vì các chú còn trẻ quá, tuy mấy năm nay có tập tễnh ăn chơi nhưng suy cho cùng chưa hưởng thụ gì nhiều, có lẽ từ giờ chả còn cơ hội...
  • Bóng đá Việt Nam và khoảng trống văn hóa

    23/12/2005Thanh Thảo... phải ngẫm nghĩ rất nhiều khi muốn cắt nghĩa tại sao bóng đá Việt Nam lại nhiều tiêu cực như vậy, tại sao cầu thủ VN lại "bán mình" một cách dễ dàng và rẻ rúng như vậy ? Câu trả lời chính là cái "khoảng trống văn hóa" ấy đang cư ngụ ngay trong lòng bóng đá VN, trong hành trang vào đời và vào nghề của nhiều cầu thủ.
  • xem toàn bộ