Bùi Giáng (1926-1998)

05:51 CH @ Chủ Nhật - 25 Tháng Mười, 2009



Bùi Giáng
(1926-1998)

Nhà thơ, dịch giả và nghiên cứu văn học của Việt Nam, ông nổi tiếng từ thập niên 1960 với tập Mưa nguồn. Ông còn có các bút danh khác: Bán Dùi, Bùi Giàng Dúi.

- Ông sinh ngày 17/12/1926 tại làng Thanh Châu thuộc xã Vĩnh Trinh, huyện Duy Xuyên, tỉnh Quảng Nam.Bố của Bùi Giáng là ông Bùi Thuyên, thuộc đời thứ 16 của dòng họ Bùi ở Quảng Nam. Do người vợ cả qua đời sớm nên ông lấy người vợ kế là bà Huỳnh Thị Kiền. Bùi Giáng là con thứ hai của Bùi Thuyên với Huỳnh Thị Kiền nhưng là con thứ 5 nếu tính tất cả các anh em. Khi vào Sài Gòn, ông được gọi theo cách gọi miền Nam là Sáu Giáng.
-
Sau khi học xong bậc tiểu học ở Trường Bảo An tại huyện Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam, Bùi Giáng được gia đình cho ra Huế tiếp tục học ở Trường Trung học Thuận Hóa, đang học thì thế chiến thứ hai nổ ra, Nhật hất cẳng Pháp, rồi Cách mạng Tháng Tám thành công. Nhưng sau đó ông cũng kịp đậu bằng Thành Chung.
- Năm 1944,
Bùi Giáng cưới vợ năm 18 tuổi, vợ ông là bà Phạm Thị Ninh nổi tiếng xinh đẹp, nhưng chỉ vài năm sau, bà bị bệnh, sinh non và cả 2 mẹ con cùng chết. Nhiều người cho rằng đây là 1 trong những lý do khiến Bùi Giáng bị điên từ lúc trẻ. Đó là lý do để trong thơ của ông sau này thường xuyên nhắc đến sự mất mát, sự chia ly, một hình bóng cũ: "Có hàng cây đứng ngóng thu/ Em đi mất hút như mù sa bay; hay những dòng thơ trên bia mộ của Bùi Giáng:
Đùa với gió, rỡn với vân
Một mình nhớ mãi
gái trần gian xa
Sương buổi sớm, nắng chiều tà
Trăm năm hồng lệ có là bao nhiêu

- Rồi Bùi Giáng theo kháng chiến. Năm 1950, khi có kỳ thi tú tài đặc biệt do Liên khu V tổ chức, Bùi Giáng dự thi và đậu Tú tài 2 văn chương. Ông qua Liên khu IV, tới Hà Tĩnh, để tiếp tục vào học đại học bằng cách đi bộ theo đường mòn trên núi hơn một tháng rưỡi trời. Nhưng khi đến nơi, không hiểu sao ngay trong ngày khai giảng, Bùi Giáng đã quyết định bỏ học để quay ngược trở về Quảng Nam rồi theo chân đàn bò rong ruổi khắp các vùng đồi núi 2 năm.
-
Tháng 5-1952, Bùi Giáng ra Huế thi lấy bằng tú tài để có thể vào Sài Gòn theo học ĐH. Nhưng một lần nữa ông lại bỏ học khi đọc danh sách các giáo sư giảng dạy ở ĐH Văn khoa. Sau sự cố này, Bùi Giáng không bao giờ đi học nữa.
-
Rồi Bùi Giáng chuyên tâm vào việc nghiên cứu, viết sách và sáng tác thơ văn. Những người thân cận cho biết ông đã về quê bán tất cả ruộng vườn được thừa kế để lấy tiền in sách.

- Từ năm 1957, ông lần lượt cho ra đời một loạt sách giới thiệu về văn học Việt Nam như Truyện Kiều, Lục Vân Tiên, Chinh phụ ngâm...Ông nổi tiếng bởi tốc độ sáng tác nhanh: tập thơ Mười hai con mắt được ông sáng tác chỉ trong một đêm Noel năm 1992.

- Từ năm 1962, Bùi Giáng liên tục cho ra đời nhiều đầu sách. Mỗi năm đều đều vài ba cuốn. Ông là một tác giả có tác phẩm in ra đứng vào hàng kỷ lục ở miền Nam Việt Nam trước 1975. Sách của ông có thể chất thành chồng cao cả mét, thơ thì phải kể bằng đơn vị nghìn bài.

- Năm 1969, tất cả sách vở cùng với nhà cửa của ông bị quân Giải Phóng thiêu trụi. Ông bị sốc nặng, từ đó trở đi ông là bệnh nhân quen thuộc của viện dưỡng trí Biên Hòa.

- Sau năm 1975, ông không bị đi học tập cải tạo như nhiều văn sĩ miền Nam khác vì ông bị mắc bệnh tâm thần.

- Từ 1975 trở đi ông vẫn tiếp tục sáng tác rất nhiều thơ, nhưng thời gian này ông có biểu hiện bệnh tâm thần nặng. Ông thường rong chơi nghịch ngợm ngoài đường với bộ đồ rách rưới, dơ dáy, nhiều lần bị công an bắt vì gây rối trật tự, cản trở giao thông.

- Tháng 10 năm 1998, trong một lần đi chơi ông bị té làm chấn thương sọ não. Sau khi hỏi ý kiến của nghệ sĩ Kim Cương*), bệnh viện chợ Rẫy quyết định mổ cho ông, song ông đã qua đời vào ngày 7-10-1998.

*)Ngoài người vợ đầu, Bùi Giáng cũng có những đối tượng khác để yêu, để làm thơ, đặc biệt sâu đậm nhất là mối tình đơn phương nổi tiếng giành cho nghệ sĩ Kim Cương, để lại nhiều giai thoại.

Người đời nói về ông

- Gọi Bùi Giáng là "người thơ" tôi muốn xác tín hai điều: Bản chất thuần Việt của thi ca, tác phẩm ông và tính cách dân dã, bụi bặm, "bùi bàng giúi", "búi bàng giùi", "vân mồng", "đười ươi thi sĩ" (1) gần gũi với quần chúng của ông. Trong lịch sử thơ ca Việt Nam hiện đại chưa từng sản sinh ra một trường hợp nào lạ lùng và độc đáo như vậy. (Nguyễn Hữu Hồng Minh)

- Có rất nhiều những nhà trí thức triết gia, giáo sư và những nhà thơ, văn Việt Nam viết rất nhiều cõi văn chương tuyệt tác của thi sĩ Bùi Giáng, đều những khám phá, tán dương, ca ngợi một cách chân tình, trung thực. Trong thời gian gần đây có nhiều bằng hữu, đa số họ không ở trong giới sinh hoạt văn học nghệ thuật, vì yêu mến con người siêu lãng tử Bùi Giáng, lẫn thiên tài độc đáo của thi sĩ Bùi Giáng nên đã kể lại những giai thoại buồn vui đầy châm biếm, khí khái, rất tỉnh táo... của nhà thơ mà đa số quần chúng miền Nam một thời yêu mến. (Thái Tú Hạp)

- Bùi Giáng, không chỉ là nhà thơ, mà đi xa hơn, ông chính là hiện thân của một "đạo thơ", một "thi sĩ sinh ra giữa cỏ cây và sẽ chết đi giữa cỏ cây ly kỳ gây cấn"...

- Sự nghiệp của Bùi Giáng tỏa rộng qua nhiều lĩnh vực, từ thơ, nghiên cứu phê bình, bình giảng, làm báo và dịch thuật. Nhưng có thể khẳng định thơ đã "can thiệp", xuyên suốt và xuyên thấu qua hết mọi địa hạt của ông. Nói cách khác, cái lõi của vấn đề Bùi Giáng là "lõi thơ". Không những Bùi Giáng dịch hay như làm thơ (tiêu biểu là các cuốn Ngộ nhận, Hòa âm của điền dã, Hoàng tử bé)... mà ông viết nghiên cứu cũng dào dạt mê cuồng như làm thơ (Tư tưởng hiện đại)... Ông lấy "thi tưởng" để "quán" hết mọi lẽ trong hành động. Vì thế mới có những nhận định về Bùi Giáng theo kiểu như của nhà thơ Thanh Tâm Tuyền, đó là "ngủ ra thơ, thở ra thơ, đi ra thơ, đứng ra thơ".

- ...ở thơ Bùi Giáng cũng là thái độ về lẽ biến hóa, vô thường đó. Ông là người kết hợp được những lý lẽ uyên áo, trầm mặc của tinh thần phương Đông với triết lý thực nghiệm, thực dụng của phương Tây nên càng về cuối đời, thơ Bùi Giáng càng có những cuộc đảo lộn dữ dội về ngôn ngữ, lật nhào cả những hệ thống quan điểm thơ mà gần như cả một đời ông xây dựng. (Nguyễn Hữu Hồng Minh)


Thơ đã xuất bản

Mưa nguồn (1962)
Lá hoa cồn (1963)
Màu hoa trên ngàn (1963)
Mười hai con mắt (1964)
Ngàn thu rớt hột(1967)
Rong rêu (1972)
Thơ vô tận vui (1987)
Mùa màng tháng tư (1987)
Mùi Hương Xuân Sắc (1987)
Đêm ngắm trăng (1997)


Dịch thuật

Trăng châu thổ
Hoàng Tử Bé
Khung cửa hẹp
Hòa âm điền dã
Ngộ nhận
Cõi người ta
Nhà sư vướng luỵ

Nghiên cứu

Tư tưởng hiện đại (1962)
Martin Heidgger và tư tưởng hiện đại (1963)
Đi vào cõi thơ
Thi ca tư tưởng
Một vài nhận xét về bà huyện Thanh Quan
Một vài nhận xét về Lục Vân Tiên, Chinh Phụ Ngâm, quan Âm Thị Kính
Vài nhận xét về truyện Kiều và truyện Phan Trần
Sa mạc phát tiết (1965)
Sa mạc trường ca (1965)
Bài ca quần đảo (1969)
Mùa thu trong thi ca
Ngày tháng ngao du

Bùi Giáng tự ghi tiểu sử

Về bản thân mình, Bùi Giáng tự họa: “Nhe răng cười trong bóng tối... không bao giờ bắt chuồn chuồn mà cứ bảo rằng mình luôn luôn bắt chuồn chuồn... Không thiết chi đọc sách mà vẫn cặm cụi đọc sách hoài... Chán chường thi ca mà cứ làm thơ hoài... Chuốc sầu vạn đại thì bảo rằng mua vui cũng được một vài trống canh”.

Và đó là kẻ:

Kể từ khởi sự mọc răng
Đến bây giờ vẫn thường hằng chiêm bao.

Rồi:

Sài Gòn Chợ Lớn rong chơi,
Đi lên đi xuống đã đời du côn!

Nhưng, có lẽ lời tự giới thiệu bằng thơ sau đây của ông mới là “tuyệt diệu hảo từ”:

Hỏi tên? Rằng biển xanh dâu,
Hỏi quê? Rằng mộng ban đầu rất xa,
Gọi tên là một hai ba,
Ðếm là diệu tưởng, đo là nghi tâm.

Bùi Giáng tự ghi “tiểu sử”

Trong một tài liệu, Tỳ Kheo Thích Nguyên Tạng cho biết: Trưa ngày mùng 10 tháng 11 năm 1993, tại chùa Pháp Vân, Gia Định, Sài Gòn, Đại Lão Thi Sĩ Bùi Giáng đã tự tay chép vào cuốn sổ tay gửi lại chùa một bản “Tiểu Sử Tự Thuật” theo kiểu rất “Đười Ươi Thi Sĩ”, xin trích gửi bạn đọc vài mục ngộ nghĩnh như sau:


· 1926: được bà mẹ đẻ ra đời.
· 1928: bị té bể trán, vết sẹo còn nguyên kỷ niệm hai năm trời chết đi sống lại.
· 1933: bắt đầu đi học a, b, c...
· 1936: học trường Bảo An với thầy Lê Trí Viễn.
· 1939: ra Huế học tư thục với những thầy Cao Xuân Huy, Trần Đình Đàn, Hoài Thanh Nguyễn Đức Nguyên, Đào Duy Anh, vân vân..
· 1940: về Quảng Nam chăn bò.
· 1942: trở ra Huế, vì nhớ nhung gái Huế.
· 1949: nhập ngũ bộ đội công binh. Hai năm sau giải ngũ.
· 1952: vào Sài gòn
......

· 1965: nhà cháy mất trụi bản thảo.

In vội vàng Sa Mạc Phát Tiết (An Tiêm)
......

· 1969: bắt đầu điên rực rỡ.
· 1970:

1. Lang Thang Du Hành Lục Tỉnh (Khách sạn Long xuyên Bà Chủ cho ở đầy đủ tiện nghi không lấy tiền).
2. Gái Châu Đốc Thương yêu và Gái Long Xuyên Yêu dấu.
3. Gái Chợ Lớn Khiến bị bịnh lậu (bịnh hoa liễu).

· 1971 - 75 - 93

Điên rồ lừng lẫy chết đi sống lại vẻ vang.
Rong chơi như hài nhi (con nít).

......
Bình sinh mộng tưởng vấp phải niềm thương yêu của Kim Cương Nương Tử, Hà Thanh Cô Nương và Mẫu Thân Phùng Khánh (tức Trí Hải Ni Cô).

Do đâu mà ra được như thế?

Đáp: Có lẽ đầu tiên kỳ tuyệt là do ân nghĩa bốn bề thiên hạ đi về tập họp tại Già Lam, Vạn Hạnh và Long Huê và Tịnh Xá Trung Tâm và Pháp Vân và xiết bao Chùa Chiền Miền Nam nước Việt, không biết nói sao cho hết…

Sách viết về Bùi Giáng

Tưởng nhớ thi sĩ Bùi Giáng: Kỷ niệm một năm ngày mất Bùi Giáng (Bùi Văn Nam Sơn, Nhuận Quốc, Trần Đới, NXB Trẻ, 1999)
Bùi Giáng – thi sĩ kì dị (Trần Đình Thu, NXB Trẻ, 2005)
Bùi Giáng trong tôi (Hồ Công Khanh, NXB Văn nghệ Tp Hồ Chí Minh, 2005)
Bùi Giáng - Qua 99 giai thoại(Huyền Ly st, NXB Lao động, 2008)
Bùi Giáng trong cõi người ta (Đoàn Tử Huyến, NXB Lao động, 2008)

Bùi Giáng & Thơ

Bùi Giáng - Nhà thơ cuối cùng của thế kỷ 20(Nguyễn Hữu Hồng Minh)
Bùi Giáng - thơ và người thơ (Nguyễn Hữu Hồng Minh)
Hiện tượng Bùi Giáng (Thụy Khuê)

Bùi Giáng - một hiện tượng kỳ lạ(Phỏng vấn Đoàn Tử Huyến, Người Lao Động)

Di cảo thơ đồ sộ (Thanh Niên)

Bùi Giáng: Thơ là hạnh phúc (Đặng Tiến, Thanh Niên)

Bùi Giáng: Một năng lực phi thường của kẻ suốt ngày rong chơi (Thanh Niên)

Bùi Giáng: Một tâm hồn mênh mang ảo diệu
Bùi Giáng, nhà thơ của ngày tháng Ngao du (Cung Tích Biền)
Thơ Bùi Giáng (1)
Bùi Giáng: Đi vào cõi thơ

Phật giáo trong thơ Bùi Giáng
Thử phác họa đôi nét về cõi thơ Bùi Giáng (Huỳnh Hữu Ủy)
Bùi Giáng: Một vùng đất hẹp và một thế giới (Nguyễn Hoàng Vân)
Bùi Giáng bốn mùa (Phạm Thiên Thư)
Nguyên khởi về cõi tinh mật Bùi Giáng (Khiêm Lê Trung)
Bùi Giáng – thi sĩ kỳ dị (Huỳnh Ngọc Chiến)
Bùi Giáng trong “cõi người ta” (Ý Nhi)
Bùi Giáng càng điên càng tỉnh, càng già càng lãng mạn(Nguyễn Hưng Quốc)
Bùi Giáng, bước chân đi tìm hồn nguyên tiêu và mầu hoa trên ngàn (Bùi Vĩnh Phúc)
Bùi Giáng: Nỗi ám ảnh Nguyễn Du và Heidegger



Cuộc đời Bùi Giáng

Bùi Giáng - giang san một gánh dị thường...
Bùi Giáng trong cõi người ta (Đất Việt)

Tưởng Niệm thi sĩ Bùi Giáng(1926-1998)

Bùi Giáng vẽ tranh (Thanh Niên)

Phát hiện tranh của thi sĩ Bùi Giáng

Tình sử Bùi Giáng - Kim Cương: Duyên nợ

Kỳ nữ” trong “mối tình sâu bọ” 40 năm của Bùi Giáng
Bùi Giáng và những người phụ nữ của cái đẹp

Bùi Giáng và Trịnh Công Sơn

LinkedInPinterestCập nhật lúc: